درد همزمان در ناحیه کمر و پهلو یکی از شکایات متداول در جمعیت مردان است. به گفته پزشکان متخصص کمردرد تهرانی اگرچه این درد گاهی ناشی از مشکلات خوش‌خیم و گذرا مانند کشیدگی عضلات است، اما می‌تواند نشان‌دهنده طیف وسیعی از بیماری‌های زمینه‌ای باشد که برخی از آن‌ها جدی و حتی تهدیدکننده حیات هستند. از مشکلات اسکلتی-عضلانی و سنگ‌های ادراری گرفته تا عفونت‌های کلیوی، بیماری‌های گوارشی، عروقی، عصبی و حتی سرطان‌ها، همگی می‌توانند با این الگو تظاهر یابند.
همانطور که گزارش‌های موردی مانند مورد آنوریسم شریان کلیوی توسط دکتر پانگ و لی (۲۰۲۴) یا مورد انفارکتوس کلیه توسط دکتر براون و نادل (۱۹۹۷) نشان می‌دهند، علت درد همیشه آن چیزی نیست که در نگاه اول به نظر می‌رسد و تشخیص می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. از این رو، تشخیص دقیق و به موقع علت زمینه‌ای برای تعیین پیش‌آگهی بیمار و شروع درمان مناسب، اهمیت حیاتی دارد. تأخیر در تشخیص، به‌ویژه در موارد اورژانسی، می‌تواند منجر به عواقب جبران‌ناپذیری شود.
چرا تشخیص دلیل درد کمر و پهلو در مردان دشوار است؟
فهرست سرفصل ها
پیچیدگی اصلی در تشخیص علت درد کمر و پهلو، ناشی از همپوشانی قابل توجه مسیرهای عصبی است که درد را از ساختارهای سوماتیک (اسکلتی-عضلانی) و احشایی (ارگان‌های داخلی) منتقل می‌کنند. همانطور که مطالعات کلاسیک مانند مقاله دکتر کلارنس هاجز و دکتر جان بری (۱۹۷۵) بر علل “غیر اورولوژیک” (Non-urologic) درد پهلو تأکید داشتند، مشکلاتی که مستقیماً به سیستم ادراری مربوط نمی‌شوند نیز می‌توانند دردی مشابه درد کلیه ایجاد کنند. این علل غیر اورولوژیک شامل مشکلات ستون فقرات (مانند فتق دیسک یا آرتروز مفاصل)، دردهای عصبی (مانند نورالژی عصب T12)، مشکلات عضلانی و مفصلی (سندرم مایوفاسیال)، بیماری‌های گوارشی (مانند پانکراتیت) و حتی گاهی مسائل روحی و استرس می‌شوند.
۱. شکل ۱ (سمت چپ): یک تصویر سی‌تی اسکن بدون تزریق ماده حاجب (کانتراست) از نمای عرضی (اگزیال) است. در توضیحات زیر آن نوشته شده که کلیه‌ها ظاهری طبیعی دارند و شواهدی از سنگ کلیه دیده نمی‌شود.
۲. شکل ۲ (وسط): یک تصویر سی‌تی اسکن دیگر از همان سطح مقطع شکل ۱ است، اما این بار با تزریق ماده حاجب (هم خوراکی و هم وریدی) انجام شده است. توضیحات زیر آن به وجود یک ناحیه آسیب‌دیده (انفارکتوس) به شکل سه‌گوش در قسمت خلفی-جانبی کلیه چپ اشاره دارد.
درد ارجاعی و فضای خلف صفاقی کلید معما هستند
درد در ناحیه کمر یا پهلو همیشه ناشی از مشکلات کلیه یا عضلات کمر نیست. برخی اندام‌های داخلی مانند کلیه‌ها، حالب‌ها (لوله‌های انتقال ادرار)، لوزالمعده، بخش‌هایی از روده و آئورت شکمی در قسمت عمیق پشت شکم قرار دارند. درد ناشی از این اندام‌ها، که به آن درد احشایی می‌گویند، معمولاً گنگ و مبهم است و محل دقیق آن به سختی مشخص می‌شود. نکته مهم این است که این اندام‌ها و پوست و عضلات کمر و پهلو، از طریق مسیرهای عصبی مشترکی به نخاع متصل هستند.
به همین دلیل، مغز ممکن است سیگنال درد یک اندام داخلی (مثلاً کلیه) را به اشتباه به عنوان درد کمر یا پهلو تفسیر کند؛ این پدیده “درد ارجاعی” نامیده می‌شود. وجود درد ارجاعی تشخیص علت اصلی درد را دشوار می‌کند، زیرا مشکلات داخلی می‌توانند علائمی شبیه به درد عضلانی یا اسکلتی ایجاد کنند. به همین خاطر، برای تشخیص دقیق منشأ درد، توجه به محل درد به تنهایی کافی نیست و بررسی کامل توسط پزشک ضروری است. شناخت تفاوت بین انواع درد – درد سوماتیک (تیز و مشخص از پوست، عضله یا استخوان)، درد احشایی (گنگ و مبهم از اندام‌های داخلی) و درد ارجاعی (حس درد در محلی دور از منشأ اصلی) – به پزشک در یافتن علت اصلی کمک می‌کند.
این ۸ مشکل علل شایع و مهم درد کمر و پهلو در مردان هستند
درد کمر و پهلو در مردان می‌تواند ناشی از عوامل گوناگونی باشد که سیستم‌های مختلف بدن را درگیر می‌کنند. این دردها ممکن است ناگهانی و شدید یا تدریجی و مزمن باشند. شناخت علل احتمالی این دردها برای تشخیص و درمان مناسب اهمیت دارد. در ادامه به بررسی دسته‌بندی‌های اصلی این علل می‌پردازیم.
علل مربوط به استخوان‌ها و عضلات
این دسته از علل، شایع‌ترین دلیل کمردرد، به‌خصوص دردهای ناگهانی مرتبط با فعالیت بدنی هستند. کشیدگی عضلات یا آسیب رباط‌ها به دلیل استفاده بیش از حد، بلند کردن نادرست اجسام یا حرکات ناگهانی، باعث درد موضعی می‌شود که با حرکت بدتر می‌شود. فتق دیسک بین مهره‌ای، زمانی که بخش داخلی دیسک بیرون زده و به عصب فشار می‌آورد، می‌تواند باعث درد تیرکشنده به سمت پا («سیاتیک») شود.
ساییدگی یا التهاب مفاصل کوچک بین مهره‌ها نیز موجب درد کمر می‌شود که ممکن است به پهلو یا ران بزند. تنگی کانال نخاعی، یعنی باریک شدن فضای عبور نخاع یا اعصاب، می‌تواند باعث درد و ضعف در پاها هنگام راه رفتن («لنگش عصبی») و همچنین کمردرد شود. برخی ناهنجاری‌های ساختاری مادرزادی در ستون فقرات نیز می‌توانند باعث شروع زودهنگام مشکلات دیسک و مفاصل شوند، به‌ویژه در مردان جوان. التهاب مفصل بین استخوان خاجی و لگن (ساکروایلئیت)، شکستگی مهره‌ها (اغلب ناشی از پوکی استخوان یا ضربه) و بیماری‌های التهابی مانند آرتریت روماتوئید نیز از دیگر علل این دسته هستند.
علل مربوط به سیستم ادراری و تناسلی
مشکلات این سیستم، به‌ویژه سنگ کلیه، دلیل مهمی برای درد شدید و ناگهانی پهلو هستند. عبور سنگ از کلیه یا لوله‌های حالب باعث دردی شدید و متناوب («کولیک کلیوی») در پهلو می‌شود که معمولاً به کشاله ران و بیضه در مردان انتشار می‌یابد.
عفونت کلیه (پیلونفریت) با تب، لرز و درد مداوم پهلو همراه علائم ادراری (مانند سوزش یا تکرر ادرار) ظاهر می‌شود. التهاب پروستات (پروستاتیت) نیز می‌تواند باعث درد لگن و گاهی کمردرد شود. سایر علل شامل تجمع مایع در کلیه به دلیل انسداد جریان ادرار (هیدرونفروز)، آبسه کلیه، التهاب بیضه یا لوله‌های وابسته به آن (اپیدیدیمیت/ارکیت)، پیچ‌خوردگی بیضه (یک وضعیت اورژانسی که نیاز به درمان فوری دارد) و از بین رفتن بافت کلیه به دلیل نرسیدن خون (انفارکتوس کلیه) است.
علل مربوط به سیستم گوارش
برخی مشکلات گوارشی می‌توانند باعث دردی شوند که به کمر یا پهلو انتشار می‌یابد. برای مثال، التهاب آپاندیس (آپاندیسیت)، به‌خصوص اگر آپاندیس در محل غیرمعمولی در پشت روده قرار گرفته باشد، می‌تواند باعث درد پهلوی راست یا کمر شود. التهاب لوزالمعده (پانکراتیت) معمولاً باعث درد شدید بالای شکم می‌شود که به صورت کمربندی به پشت تیر می‌کشد.
التهاب دیواره روده (دیورتیکولیت)، بیماری التهابی روده (مانند کرون یا کولیت اولسروز) و التهاب کیسه صفرا (کوله‌سیستیت) نیز می‌توانند باعث درد ارجاعی به کمر یا پهلو شوند.
علل عصبی
مشکلات مربوط به اعصاب نخاعی یا محیطی نیز می‌توانند عامل درد باشند. فشار بر ریشه عصب نخاعی به دلایلی غیر از فتق دیسک (مانند تومور، عفونت یا تنگی سوراخ خروج عصب) می‌تواند باعث درد در مسیری شود که آن عصب طی می‌کند. فعال شدن مجدد ویروس آبله‌مرغان در بدن به شکل زونا (هرپس زوستر) در مسیر یک عصب حسی، درد شدید و سوزاننده‌ای در ناحیه‌ای از پوست (مانند کمر یا پهلو) ایجاد می‌کند که معمولاً چند روز پیش از ظاهر شدن بثورات پوستی مشخصه آن رخ می‌دهد.
سندرم دم اسبی، که ناشی از فشار شدید بر دسته‌ای از اعصاب در انتهای نخاع است، یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود و با درد شدید کمر، ضعف پاها، بی‌حسی در ناحیه باسن و کشاله ران («بی‌حسی زینی») و اختلال در کنترل ادرار و مدفوع همراه است.
علل عروقی (مربوط به رگ‌ها)
این مشکلات اغلب اورژانسی و بالقوه خطرناک هستند. گشاد شدن شریان اصلی شکم (آنوریسم آئورت شکمی) ممکن است باعث درد گنگ و مداوم در کمر یا پهلو شود. اما نشت یا پارگی این آنوریسم باعث درد ناگهانی و بسیار شدید در کمر، پهلو یا شکم همراه با افت فشار خون می‌شود و یک اورژانس پزشکی است. پارگی لایه داخلی دیواره آئورت یا شریان کلیه، یا انسداد ناگهانی شریان کلیه (اغلب به دلیل لخته خون) نیز باعث درد ناگهانی و شدید پهلو می‌شود. پارگی آنوریسم (گشادشدگی موضعی) شریان کلیوی نیز، گرچه نادر است، یکی دیگر از علل عروقی خطرناک درد ناگهانی پهلو محسوب می‌شود.
علل مربوط به سرطان‌ها
سرطان‌ها نیز می‌توانند باعث درد کمر یا پهلو شوند. شایع‌ترین نوع سرطان کلیه (کارسینوم سلول کلیوی) ممکن است با درد پهلو، وجود خون در ادرار یا لمس توده در شکم یا پهلو همراه باشد. تومورهایی که در فضای پشت صفاق (ناحیه پشت حفره شکم) رشد می‌کنند، مانند سارکوم‌ها یا لنفوم‌ها، نیز می‌توانند باعث درد شوند. گسترش سرطان از سایر نقاط بدن (متاستاز) به استخوان‌های ستون فقرات یا لگن، علت مهم دیگری برای کمردرد است.
شایع‌ترین منشأ این متاستازها در مردان، سرطان پروستات است. این نوع درد معمولاً مداوم، پیشرونده و اغلب شب‌ها بدتر می‌شود. سرطان سلول‌های پلاسما در مغز استخوان (میلوم متعدد) نیز می‌تواند علت درد استخوانی به‌ویژه در ستون فقرات باشد.
علل التهابی و سیستمیک
بیماری‌های التهابی مزمن مانند اسپوندیلیت آنکیلوزان و سایر بیماری‌های مشابه (اسپوندیلوآرتروپاتی‌ها) که ستون فقرات و مفاصل بین استخوان خاجی و لگن (ساکروایلیاک) را درگیر می‌کنند، می‌توانند باعث کمردرد التهابی شوند. این نوع درد مشخصاً با استراحت بدتر و با فعالیت و حرکت بهتر می‌شود و با خشکی صبحگاهی همراه است. این بیماری‌ها به‌ویژه در مردان جوان شایع‌تر هستند. التهاب رگ‌های خونی (واسکولیت‌ها) نیز می‌تواند به عنوان بخشی از یک بیماری سیستمیک، در برخی موارد باعث درد کمر یا پهلو شود.
علل مرتبط با سبک زندگی و عادات
برخی عوامل مرتبط با سبک زندگی مانند فعالیت‌های محیط کار نیز در بروز یا تشدید کمردرد نقش دارند. اضافه وزن و چاقی فشار مکانیکی بیشتری بر ستون فقرات و دیسک‌های بین مهره‌ای وارد می‌کند. وضعیت نامناسب بدن هنگام نشستن طولانی‌مدت، ایستادن یا خوابیدن نیز می‌تواند به عضلات و مفاصل کمر فشار آورده و باعث درد شود. استرس و تنش‌های روانی هم می‌توانند به طور غیرمستقیم و از طریق افزایش انقباض و گرفتگی عضلات پشت، به کمردرد منجر شوند یا آن را تشدید کنند.
همچنین، کمردرد پس از فعالیت جنسی و رسیدن به اوج لذت جنسی (ارضا شدن)، شکایتی نسبتاً رایج در میان مردان است. این درد می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله فشار و کشیدگی عضلات کمر و لگن حین فعالیت، انقباضات شدید عضلانی در ناحیه کمر و لگن هنگام ارگاسم، یا قرار گرفتن بدن در وضعیت‌های نامناسب ایجاد شود.
در افرادی که از قبل مشکلات زمینه‌ای کمر مانند فتق دیسک یا آرتروز ستون فقرات دارند، این فعالیت می‌تواند باعث تشدید درد شود. گاهی التهاب پروستات یا کیسه‌های منی نیز می‌تواند با انقباضات زمان انزال، باعث درد ارجاعی به کمر شود. فعالیت‌هایی مانند خودارضایی نیز می‌توانند به دلایل مشابهی از جمله کشیدگی عضلانی باعث کمردرد شوند. این نوع کمردرد معمولاً موقتی است و با استراحت بهبود می‌یابد، اما اگر درد شدید، مداوم یا همراه با علائم نگران‌کننده دیگری باشد، نیاز به بررسی دقیق‌تر توسط پزشک دارد.
ارزیابی بالینی کلید گشایش قفل تشخیص است
تشخیص علت درد کمر و پهلو نیازمند یک رویکرد مرحله به مرحله است. اولین و مهم‌ترین قدم، گفتگوی دقیق با بیمار و انجام معاینه بدنی کامل است. این اطلاعات پایه و اساس انتخاب بررسی‌های بعدی را تشکیل می‌دهند.
تشخیص علت دردهای ناحیه پهلو و کمر نیازمند یک رویکرد منظم و مرحله به مرحله است. این فرآیند با گفتگو و معاینه دقیق بیمار آغاز شده و در صورت لزوم با انجام آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های مناسب ادامه می‌یابد. هدف، رسیدن به تشخیص درست با استفاده بهینه از ابزارهای موجود است.
مراحل اولیه تشخیص
برای تشخیص علت درد پهلو یا کمر، اولین و مهم‌ترین قدم، گرفتن شرح حال دقیق از بیمار و انجام یک معاینه بدنی کامل است. این کار باید پیش از درخواست هرگونه آزمایش یا تصویربرداری انجام شود، زیرا راهنمای اصلی برای اقدامات بعدی خواهد بود.
بررسی ویژگی‌های درد
در زمان گرفتن شرح حال، باید جزئیات درد به دقت پرسیده شود. این شامل محل دقیق درد، چگونگی شروع آن (ناگهانی یا تدریجی)، نوع درد (مثلاً تیز، مبهم، سوزشی یا قولنجی) و مسیر انتشار آن (مثلاً به پا، کشاله ران یا پشت) می‌شود. همچنین باید پرسید چه عواملی درد را کم یا زیاد می‌کنند (مانند حرکت، استراحت یا قرار گرفتن در وضعیت خاص) و شدت و زمان‌بندی درد چگونه است (مثلاً دائمی، متناوب یا در شب‌ها بدتر می‌شود).
پرسش درباره علائم دیگر
علاوه بر درد، پرسش در مورد علائم همراه ضروری است. این علائم می‌توانند شامل نشانه‌های عمومی مانند تب، لرز و کاهش وزن باشند. همچنین باید در مورد مشکلات ادراری (مانند سوزش ادرار، تکرر ادرار، وجود خون در ادرار یا مشکل در دفع ادرار)، علائم گوارشی (مانند تهوع، استفراغ یا تغییر در وضعیت دفع مدفوع) و نشانه‌های عصبی (مانند ضعف عضلانی، بی‌حسی یا مشکلات در کنترل ادرار و مدفوع) سوال شود.
بررسی سوابق بیمار
پرسش در مورد سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار مهم است. این شامل پرسش درباره بیماری‌های قبلی (مانند سابقه سنگ کلیه، سرطان یا دیابت)، جراحی‌های انجام شده، شغل، مصرف سیگار و الکل و همچنین وجود بیماری‌های مشابه در خانواده می‌شود.
توجه به علائم خطر
بررسی دقیق علائم هشداردهنده، که احتمال وجود یک بیماری جدی را مطرح می‌کنند، بسیار ضروری است. این علائم شامل تب، کاهش وزن بدون دلیل مشخص، درد شبانه که بیمار را بیدار می‌کند، مشکلات عصبی پیشرونده (مانند ضعف یا بی‌حسی فزاینده)، سابقه قبلی سرطان، شروع درد جدید در سنین بالا، یا درد بسیار شدید و ناگهانی در افرادی که عوامل خطر بیماری‌های عروقی دارند، می‌شود. نادیده گرفتن این نشانه‌ها می‌تواند منجر به تشخیص دیرهنگام بیماری‌های خطرناک شود.
شروع معاینه بدنی
معاینه بدنی باید هدفمند باشد و با بررسی علائم حیاتی بیمار آغاز شود. این شامل اندازه‌گیری دمای بدن، تعداد نبض، فشار خون و تعداد تنفس در دقیقه است.
معاینه شکم
در معاینه شکم، ابتدا ظاهر شکم بررسی می‌شود. سپس با گوشی پزشکی به صداهای روده‌ها و وجود صداهای غیرطبیعی عروقی گوش داده می‌شود. دق کردن شکم، به‌ویژه در ناحیه زاویه بین دنده‌ها و ستون فقرات (برای بررسی حساسیت کلیه‌ها در عفونت)، انجام می‌شود. در نهایت، شکم با لمس کردن از نظر وجود حساسیت، توده، سفتی غیرارادی عضلات یا وجود توده ضربان‌دار (که می‌تواند نشانه گشادشدگی سرخرگ آئورت باشد) بررسی می‌شود.
معاینه کمر و پشت
در معاینه کمر، به ظاهر ستون فقرات (از نظر انحنا و تقارن) توجه می‌شود. سپس مهره‌ها و عضلات اطراف از نظر وجود حساسیت در لمس بررسی می‌شوند. دامنه حرکتی کمر ارزیابی شده و آزمایش‌های خاصی مانند بالا بردن مستقیم پا (برای بررسی فشار روی عصب سیاتیک) ممکن است انجام شود.
بررسی وضعیت عصبی
معاینه عصبی کامل اندام‌های تحتانی ضروری است. این معاینه شامل ارزیابی قدرت عضلات پاها، بررسی حس در نواحی مختلف پا (از جمله ناحیه اطراف مقعد و دستگاه تناسلی که به آن «ناحیه زینی» گفته می‌شود) و آزمایش رفلکس‌ها (واکنش‌های غیرارادی) است.
معاینات تکمیلی
در برخی موارد، ممکن است نیاز به معاینه دستگاه تناسلی (مثلاً بررسی بیضه‌ها در آقایان) و معاینه مقعدی (برای بررسی پروستات و قدرت عضله اسفنکتر مقعد) باشد.
با کنار هم گذاشتن اطلاعات به‌دست‌آمده از شرح حال و معاینه بدنی، می‌توان فهرست علل احتمالی درد را محدودتر کرد. به عنوان مثال، درد شدید و قولنجی در پهلو همراه با وجود خون در ادرار، احتمال سنگ کلیه را بیشتر مطرح می‌کند. وجود درد پهلو همراه با تب و حساسیت در ناحیه کلیه، بیشتر به نفع عفونت کلیه (پیلونفریت) است.
دردی که با راه رفتن در پاها ایجاد می‌شود، می‌تواند نشانه تنگی کانال نخاعی باشد. درد بسیار شدید و ناگهانی در ناحیه کمر یا پهلو در یک فرد مسن سیگاری که با افت فشار خون همراه است، باید شک به پارگی اورژانسی گشادشدگی آئورت شکمی را برانگیزد. همچنین درد کمر همراه با علائم عصبی پیشرونده می‌تواند نشانه یک وضعیت اورژانسی به نام سندرم دم اسبی باشد.
انتخاب بررسی‌های تشخیصی
پس از شرح حال و معاینه، در صورت نیاز، آزمایش‌ها و روش‌های تصویربرداری مناسب بر اساس تشخیص‌های احتمالی انتخاب می‌شوند. انتخاب هوشمندانه این ابزارها بسیار مهم است.
آزمایش‌های ادرار
آزمایش تجزیه ادرار یک بررسی اولیه بسیار مهم است. این آزمایش می‌تواند وجود خون، گلبول‌های سفید (نشانه عفونت یا التهاب)، نیتریت (محصول برخی باکتری‌ها) و کریستال‌ها (که در سنگ کلیه دیده می‌شوند) را نشان دهد. در صورت شک به عفونت، ممکن است کشت ادرار برای شناسایی دقیق نوع باکتری و تعیین آنتی‌بیوتیک مؤثر درخواست شود.
آزمایش‌های خون
آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی می‌تواند به تشخیص عفونت یا کم‌خونی کمک کند. آزمایش‌های مربوط به نشانگرهای التهابی، اگرچه اختصاصی نیستند، اما ممکن است در شرایط عفونی، التهابی یا بدخیمی‌ها افزایش یابند. بررسی عملکرد کلیه‌ها (با اندازه‌گیری اوره و کراتینین خون) اهمیت دارد، به خصوص اگر نیاز به تصویربرداری با ماده حاجب باشد. در مردان مسن‌تر، بسته به شرایط، ممکن است سطح پادگن ویژه پروستات اندازه‌گیری شود. سایر آزمایش‌های خون مانند آمیلاز و لیپاز (برای بررسی لوزالمعده) یا الکترولیت‌ها ممکن است بر اساس شک بالینی پزشک درخواست شوند.
سونوگرافی
سونوگرافی یک روش تصویربرداری اولیه، ایمن و در دسترس است. از آن برای بررسی کلیه‌ها (از نظر ورم یا توده‌های بزرگ)، مثانه، پروستات و بیضه‌ها استفاده می‌شود. همچنین برای غربالگری اولیه گشادشدگی سرخرگ آئورت شکمی کاربرد دارد. با این حال، سونوگرافی ممکن است سنگ‌های کوچک در لوله حالب (لوله بین کلیه و مثانه) را به خوبی نشان ندهد و در برخی موارد عفونت ادراری، اطلاعات اضافی مفیدی ارائه ندهد، مگر برای رد کردن انسداد یا آبسه کلیه. افزودن بررسی داپلر (جریان خون) در سونوگرافی می‌تواند به تشخیص بهتر برخی ضایعات کمک کند.
رادیوگرافی ساده (عکس ساده)
استفاده از عکس ساده شکم و لگن در بررسی درد پهلو یا کمر نقش بسیار محدودی دارد. این روش حساسیت کمی برای نشان دادن بسیاری از سنگ‌های ادراری دارد و نمی‌تواند بافت‌های نرم مانند کلیه‌ها یا عضلات را ارزیابی کند.
سی‌تی اسکن
سی‌تی اسکن روش تصویربرداری بسیار دقیقی است. انجام سی‌تی اسکن بدون تزریق ماده حاجب، بهترین روش برای تشخیص سنگ‌های سیستم ادراری محسوب می‌شود. سی‌تی اسکن با تزریق ماده حاجب وریدی به ارزیابی بهتر بافت کلیه (برای بررسی عفونت‌های پیچیده، تومورها یا سکته کلیه)، یافتن علل گوارشی درد و بررسی تومورهای فضای پشت صفاق کمک می‌کند. نوع خاصی از سی‌تی اسکن به نام «سی‌تی آنژیوگرافی» روش انتخابی برای بررسی دقیق رگ‌های خونی مانند آئورت و شریان‌های کلیوی است.
ام‌آر‌آی
ام‌آر‌آی (تصویربرداری با تشدید مغناطیسی) کاربردهای خاصی دارد. ام‌آر‌آی ستون فقرات کمری بهترین روش برای بررسی دقیق دیسک‌های بین مهره‌ای، خود نخاع، ریشه‌های عصبی، تنگی کانال نخاعی و همچنین تشخیص عفونت یا تومور در ستون فقرات است؛ کاربرد اصلی آن در مواردی است که علائم عصبی وجود دارد. ام‌آر‌آی شکم و لگن نیز می‌تواند برای بررسی دقیق‌تر برخی توده‌ها یا بیماری‌های التهابی استفاده شود. «ام‌آر آنژیوگرافی» روش جایگزینی برای سی‌تی آنژیوگرافی در بیمارانی است که مشکل کلیوی دارند یا به ماده حاجب یددار حساسیت دارند.
انتخاب هوشمندانه و هدفمند روش تصویربرداری بر اساس یافته‌های شرح حال و معاینه، نقش کلیدی در رسیدن به تشخیص صحیح دارد. این کار از انجام آزمایش‌های غیرضروری جلوگیری کرده و مانع از تأخیر در شروع درمان مناسب می‌شود.
رویکردهای مدیریتی و درمانی از استراحت تا جراحی را شامل می شوند
درمان کمردرد در مردان به شناسایی دقیق علت اصلی آن بستگی دارد. روش‌های درمانی متعددی وجود دارد که بر اساس شرایط بیمار انتخاب می‌شوند و از رویکردهای ساده تا مداخلات پیچیده‌تر را در بر می‌گیرند.
روش‌های درمانی غیرتهاجمی
این روش‌ها اغلب اولین قدم در درمان مشکلات عضلانی-اسکلتی و برخی دیگر از دلایل کمردرد هستند. هدف اصلی آن‌ها کاهش درد و بهبود عملکرد بدون نیاز به اقدامات تهاجمی است.
کنترل درد
برای کنترل درد، معمولاً از داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن و ناپروکسن یا از استامینوفن استفاده می‌شود. در موارد درد شدید و کوتاه مدت، مانند درد پس از جراحی یا قولنج حاد کلیوی، ممکن است داروهای قوی‌تر مانند اپیوئیدها با احتیاط تجویز شوند؛ برخی مطالعات نشان می‌دهند که استفاده محتاطانه از این داروها مانعی برای تشخیص دقیق بیماری ایجاد نمی‌کند. برای دردهای ناشی از مشکلات عصبی نیز داروهای کمکی مانند گاباپنتین و پرگابالین کاربرد دارند.
فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی
فیزیوتراپی نقش کلیدی در بهبود مشکلات عضلانی-اسکلتی دارد و شامل تمرینات کششی، تقویتی و آموزش وضعیت صحیح بدن است. همچنین، اصلاح سبک زندگی مانند کاهش وزن، ترک سیگار، انجام ورزش منظم و رعایت اصول صحیح نشستن و برخاستن (ارگونومی) به فرایند بهبودی کمک شایانی می‌کند.
داروهای تخصصی
در برخی موارد، نیاز به تجویز داروهای خاص است؛ برای مثال، آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های باکتریایی مانند عفونت کلیه یا پروستات استفاده می‌شوند. داروهایی مانند آلفا-بلاکرها می‌توانند به دفع سنگ‌های کوچک حالب کمک کرده و علائم بزرگی خوش‌خیم پروستات را بهبود بخشند. برای بیماری‌های روماتیسمی نیز داروهای ضدالتهاب یا بیولوژیک تجویز می‌گردد.
تسکین سریع درد حاد عضلانی
برای تسکین سریع کمردردهای عضلانی-اسکلتی حاد، استراحت برای مدت کوتاه (حدود یک تا دو روز) مفید است، اما استراحت طولانی‌تر توصیه نمی‌شود زیرا باعث ضعف عضلات می‌شود. استفاده از کمپرس سرد در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول برای کاهش التهاب و سپس استفاده از گرما برای کاهش اسپاسم عضلانی و افزایش گردش خون مؤثر است. مصرف مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. پس از کاهش درد اولیه، انجام حرکات کششی ملایم توصیه می‌شود.
زمان مراجعه به پزشک
مراجعه فوری به پزشک ضروری است اگر درد بسیار شدید باشد، با استراحت بهبود نیابد، بیش از چند روز ادامه پیدا کند، یا با علائم هشداردهنده‌ای مانند تب، ضعف یا بی‌حسی در پاها، یا مشکلات در کنترل ادرار و مدفوع همراه باشد. تشخیص و درمان سریع برای جلوگیری از عوارض جدی در شرایط اورژانسی حیاتی است.
روش‌های کم‌تهاجمی
این روش‌ها شامل اقداماتی با حداقل آسیب به بافت‌های بدن هستند. تزریقات در ناحیه ستون فقرات می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند. برای درمان سنگ‌های کلیه و حالب، از روش‌هایی مانند سنگ‌شکنی برون‌اندامی یا یورتروسکوپی (که در آن با استفاده از یک دوربین کوچک از طریق مجاری ادراری، سنگ‌ها مشاهده و خرد یا خارج می‌شوند) استفاده می‌شود.
در موارد انسداد شدید یا عفونت کلیه، ممکن است لوله‌ای برای تخلیه فوری ادرار مستقیماً در کلیه قرار داده شود (نفروستومی). همچنین، تخلیه آبسه‌ها با کمک روش‌های تصویربرداری و مسدود کردن عروق خونی خاص (آنژیوآمبولیزاسیون) برای کنترل خونریزی، از دیگر روش‌های کم‌تهاجمی به شمار می‌روند.
مداخلات جراحی
جراحی معمولاً برای مواردی در نظر گرفته می‌شود که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند، شرایط اورژانسی وجود دارد، یا نیاز به برداشتن تومور است. جراحی ستون فقرات ممکن است برای مشکلات شدید دیسک بین مهره‌ای، تنگی کانال نخاعی یا بی‌ثباتی مهره‌ها لازم باشد. در موارد سرطان کلیه یا عفونت‌های شدید و غیرقابل درمان، ممکن است نیاز به برداشتن کلیه (نفرکتومی) باشد.
برای سنگ‌های بزرگ کلیوی نیز جراحی خاصی (نفرو لیتوتومی از راه پوست) انجام می‌شود. ترمیم آنوریسم (اتساع غیرطبیعی) آئورت شکمی با جراحی باز یا روش‌های کم‌تهاجمی‌تر و همچنین جراحی برای رفع برخی مشکلات گوارشی که باعث کمردرد شده‌اند، از دیگر مداخلات جراحی محسوب می‌شوند.
برای درمان کمردرد به چه دکتری مراجعه کنیم؟
درد کمر و پهلو در مردان می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد که از مشکلات عضلانی ساده تا بیماری‌های جدی را شامل می‌شود. تشخیص دقیق علت این درد نیازمند بررسی کامل توسط پزشک، شامل پرسش درباره سابقه بیماری و معاینه دقیق است. همچنین ممکن است از روش‌های تشخیصی دیگر نیز استفاده شود. درک دلایل احتمالی درد و توجه به نشانه‌های هشدار دهنده برای یافتن درمان مناسب ضروری است. نوع درمان به علت اصلی درد و وضعیت بیمار بستگی دارد و می‌تواند شامل روش‌های ساده یا اقدامات درمانی پیچیده‌تر باشد. مراقبت از سلامت کمر و پهلو و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده علائم نگران‌کننده، برای حفظ سلامتی اهمیت دارد.
انتخاب پزشک مناسب برای درمان کمردرد به علت و نوع درد بستگی دارد. در بسیاری موارد، مراجعه به متخصص طب فیزیکی و توانبخشی برای بررسی اولیه و شروع درمان‌های غیرجراحی مفید است، زیرا این متخصصان در مدیریت درد و برنامه‌های توانبخشی تجربه دارند. اگر مشکل مربوط به ساختار ستون فقرات باشد و احتمال نیاز به جراحی وجود داشته باشد، مشاوره با جراح مغز و اعصاب یا متخصص ارتوپدی (که ممکن است تخصص ویژه‌ای در جراحی ستون فقرات داشته باشد) توصیه می‌شود.
برای دردهایی که احتمالاً ناشی از بیماری‌های التهابی مانند روماتیسم هستند، مراجعه به متخصص بیماری‌های روماتیسمی لازم است. متخصص مغز و اعصاب نیز در تشخیص و درمان دردهایی که منشأ عصبی دارند یا با علائمی چون بی‌حسی و ضعف همراه هستند، کمک‌کننده است.
علاوه بر این، متخصصان فیزیوتراپی با ارائه برنامه‌های ورزشی و روش‌های درمانی فیزیکی، نقش مهمی در بهبود عملکرد و کاهش درد بیماران دارند. تشخیص صحیح علت کمردرد توسط پزشک، بهترین راهنما برای انتخاب مسیر درمانی مناسب و متخصص مربوطه خواهد بود.