در آخرین آزمایش بر روی کارکردهای ذهنی زنبورهای عسل، دانشمندان این حشرات پشمالو را آموزش دادند تا تفاوت بین الگوهای نوری – نوعی کد مورس ساده شده – را تشخیص دهند تا به جایزه ای شیرین دست پیدا کنند.
این اولین بار است که نشان داده می شود Bombus terrestris می تواند تنها بر اساس مدت زمان یک علامت بصری تصمیم بگیرد که کجا غذا پیدا کند. این نشان می دهد که زنبورهای عسل قادر به پردازش اطلاعات زمانی هستند، مشابه مهره داران – توانایی ای که می تواند در طبیعت تفاوت بین زندگی و مرگ ایجاد کند.
الکس دیویدسون، روان شناس رفتاری از دانشگاه کوئین مری لندن می گوید: «ما می خواستیم بفهمیم آیا زنبورها می توانند تفاوت بین این مدت ها را یاد بگیرند و دیدن موفقیت آن ها بسیار هیجان انگیز بود.»
در سال های اخیر، دانشمندان به کشفیات شگفت انگیزی درباره شناخت زنبورها دست یافته اند. زنبورها نه تنها نوعی «کشاورزی» انجام می دهند، بلکه می توانند با هم کار کنند و به یکدیگر آموزش دهند چگونه مسائل را حل کنند؛ کاری که قبلاً برای مغز کوچک آن ها بسیار پیشرفته تصور می شد.
علاوه بر این، برخی گونه های دیگر زنبورها توانایی درک و استفاده از مفاهیم ابتدایی ریاضی را نشان داده اند.
توانایی تشخیص مدت زمان می تواند در زمینه های مختلفی از جمله جمع آوری غذا، جفت یابی و فرار از شکارچیان به حیوانات کمک کند. دیویدسون و همکارانش تصمیم گرفتند این توانایی را در زنبورهای عسل آزمایش کنند و ببینند آیا حشرات می توانند بین یک فلش کوتاه نور و یک فلش بلند تفاوت قائل شوند – واحدهای پایه ای مورد استفاده در کد مورس.
ابتدا زنبورها با صفحه ای مواجه شدند که دو چراغ چشمک زن در یک محیط جمع آوری غذا نمایش می داد – یکی با مدت طولانی تر و دیگری کوتاه تر.
در یکی از آزمایش ها، پالس های ۵ ثانیه و چشمک های ۱ ثانیه مقایسه شدند، در حالی که در آزمایش های دیگر از ۲٫۵ ثانیه برای نشانه بلند و ۰٫۵ ثانیه برای نشانه کوتاه استفاده شد.
یک مدت زمان با پاداش شیرین مرتبط بود – چیزی که زنبورها دوست دارند – و مدت زمان دیگر با ماده ای تلخ به نام کینین که اصلاً دوست ندارند. دانشمندان گروه های مختلفی از زنبورها را با نشانه های پاداش متفاوت آزمایش کردند.
مرحله اول آزمایش یادگیری این بود که زنبورها بفهمند کدام مدت زمان با شکر و کدام با کینین مرتبط است. زنبورها باید در ماز حرکت می کردند تا به پاداش برسند و به حد نصاب ۱۵ پاسخ صحیح از ۲۰ برسند.
سپس برای اطمینان از اینکه زنبورها واقعاً الگوی زمانی را یاد گرفته اند، پاداش کاملاً حذف شد تا مشخص شود که آن ها فقط بوی شکر یا دیگر نشانه ها را دنبال نمی کنند.
حتی بدون شکر، زنبورها الگوی زمانی مرتبط با پاداش را بیشتر از آنچه احتمالاً تصادفی باشد انتخاب کردند – نشان می دهد که آن ها قادر به تمایز فلش های کوتاه و بلند نور هستند.
چگونگی و دلیل این توانایی هنوز یک معما باقی مانده است.
دیویدسون می گوید: «با توجه به اینکه زنبورها در محیط طبیعی خود با محرک های چشمک زن مواجه نمی شوند، شگفت انگیز است که توانستند در این کار موفق شوند. توانایی آن ها در پیگیری مدت زمان محرک های بصری ممکن است نشان دهنده گسترش ظرفیت پردازش زمان باشد که برای اهداف دیگر، مانند دنبال کردن حرکت در فضا یا ارتباط، تکامل یافته است.»
«به طور جایگزین، این توانایی شگفت آور در رمزگذاری و پردازش مدت زمان ممکن است یک مولفه اساسی سیستم عصبی باشد که در خواص نورون ها ذاتی است. فقط تحقیقات بیشتر می تواند به این پرسش پاسخ دهد.»
این یافته همچنین به ما یادآوری می کند که فرآیندهای شناختی پیچیده می توانند در مغزی به اندازه یک دانه خشخاش اتفاق بیفتند و توانایی هایی که زمانی منحصر به انسان ها تصور می شد، در سراسر قلمرو حیوانات بیشتر از آنچه فکر می کردیم رایج هستند.