درصد زیادی از دستگاه‌ها و لوازمی که در منازل مورد استفاده قرار می‌گیرند از نوع برقی بوده که به همین دلیل به محافظت در برابر نوسانات برق نیاز دارند. عوامل متعددی وجود دارد که می‌تواند باعث ایجاد نوسان در جریان الکتریکی ورودی به منازل شود؛ مشکل و ایراد فنی در تجهیزات برق منطقه، رعد و برق، مشکلات جریان و غیره از مهم‌ترین عواملی هستند که می‌توانند منجر به ایجاد نوسان در برق شوند. افرایش یا کاهش ولتاژ برق ورودی یا نوسان برق می‌تواند صدمات جدی و جبران‌ناپذیری به دستگاه‌ها و لوازم برقی در منازل وارد کند. محافظ برق کنتور یک ابزار محافظتی محسوب می‌شود که در مسیر ورودی برق به ساختمان قرار گرفته و به این ترتیب می‌توان از تمامی دستگاه‌های برقی در منزل محافظت کند. برعکس سایر مدل‌ها مانند محافظ یخچال که تنها برای یک وسیله استفاده می‌شود، این ابزار قبل از کنتور برق نصب شده و از بروز نوسان در سیستم برقی کل ساختمان جلوگیری می‌کند.
آشنایی با محافظ برق کنتور
فهرست سرفصل ها
همانطور که اشاره شد به دلیل امکان وارد شدن آسیب‌های جدی به لوازم برقی در منازل، ضرورت دارد که از این لوازم در برابر نوسانات برق محافظت شود. محافظ برق کنتور یک ابزار محافظتی است که قبل از کنتور در ساختمان نصب شده و از عبور نوسان جلوگیری می‌کند. این محافظ‌ها به صورتی طراحی شده‌اند که در شرایط جریان و سطح ولتاژ مناسب و استاندارد عملکرد خاصی ندارند. در واقع این ابزار در شرایطی وارد عمل می‌شود که دامنه ولتاژ تغییر کند و نسبت به سطح استاندارد کاهش یا افزایش داشته باشد.
محافظ برق کنتور به این شکل طراحی شده است که به محض خارج شدن ولتاژ برق از محدوده استاندارد، جریان برق را قطع می‌کند تا به این شکل از وارد شدن آسیب به دستگاه‌های برقی در اثر نوسان جلوگیری کند. زمان که میزان ولتاژ در محدوده استاندارد قرار بگیرد و این میزان برای مدت زمان معینی ثبات داشته باشد، محافظ برق کنتور مجدد جریان برق را برقرار می‌کند. این محافظ‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که میزان ولتاژ بیش از حد معمول را به زمین منتقل می‌کنند. البته در صورتی که جریان عبوری از محافظ بسیار بالا باشد، باعث سوختن و ذوب شدن آن می‌شود.
با اینکه محافظ برق کنتور ابزاری است که به منظور محافظت از سیستم‌های برقی ساختمان و لوازم الکتریکی در برابر نوسانات برق طراحی شده است، اما در صورتی که در معرض جریان برق بسیار زیاد قرار بگیرد، به شدت آسیب خواهد دید. البته این اتفاق نادر بوده و با خرید یک محافظ برق کنتور مناسب می‌توان از سیستم سیم‌کشی برق ساختمان، لوازم و تجهیزات برقی، سیستم روشنایی و غیره در برابر نوسانات برق محافظت کرد.
دلایل اهمیت محافظ برق کنتور
همانطور که اشاره شد در منازل از لوازم و دستگاه‌های الکتریکی مختلفی استفاده می‌شود که در برابر نوسانات برق آسیب‌پذیر بوده و باید با استفاده از ابزارهای مناسب از آن‌ها به خوبی محافظت کرد. عوامل متعددی وجود دارد که می‌تواند باعث ایجاد نوسان برق یا افزایش و کاهش ولتاژ نسبت به شرایط استاندارد شود. محافظ برق کنتور یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارهای محافظتی است که در شرایط افزایش یا کاهش ولتاژ نسبت به حالت استاندارد عمل کرده و جریان برق به منازل را قطع می‌کنند تا نوسان ایجاد شده باعث وارد شدن آسیب به دستگاه‌های مختلف نشود.
محافظ برق کنتور به منطور حافظت از تمامی پریزهای برق و دستگاه‌های متصل به آن در ساختمان‌های مسکونی و اداری مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ابزار دارای یک برد الکتریکی و یک رله است که در زمان افزایش یا کاهش ولتاژ و خروج از محدوده استاندارد جریان را قطع می‌کند. قطع شدن جریان در اثر عملکرد محافظ باعث می‌شود که آسیب جدی به دستگاه‌های الکتریکی وارد نشود. در واقع مهم‌ترین دلیل استفاده از این نوع محافظ در ساختمان‌های مختلف به دلیل اهمیت دستگاه‌های الکتریکی مورد استفاده است.
در سال‌های اخیر به دلیل رشد جهانی قیمت‌ها و همچنین تورم و نوسان نرخ ارز در کشور، شاهد افزایش چشمگیر قیمت لوازم الکتریکی و خانگی هستیم به طوری که قیمت و ارزش برخی از این دستگاه‌ها صدها برابر یک دستگاه محافظ برق است. عدم استفاده از محافظ برق کنتور باعث می‌شود که در اثر بروز نوسان‌های احتمالی در برق، این وسایل به صورت جدی آسیب ببینند. در صورتی که به این دستگاه‌ها آسیب جدی وارد شود، هزینه زیادی برای تعمیر و راه‌اندازی مجدد آن‌ها باید پرداخت؛ در صورتی که دستگاه سوخته و قابل تعمیر نباشد، باید برای خرید دستگاه جدید اقدام کرد.
به منظور جلوگیری از این اتفاقات خرید و استفاده از یک محافظ برق کنتور ضروری به نظر می‌رسد. با استفاده از این نوع محافظ می‌توان از کل سیستم برق یک ساختمان و دستگاه‌های متصل به آن استفاده کرد. این نوع محافظ‌ها در دو نوع معمولی و دیجیتالی در دسترس هستند.
محافظ کنتور بهتر است یا استابلایزر؟
یکی از سوالاتی که هنگام انتخاب این وسیله پرسیده می‌شود، این است که در چه حالتی محافظ بخریم و برای چه شرایطی ترانس؟ پیش از پاسخ به این سوال، اول این موضوع را باید شفاف کنیم که محافظ‌ها انواع مختلفی دارند، در حالت کلی اگر به سطح حفاظت بهتری نیاز دارید، بهتر است از محافظ مخصوص استفاده کنید. یعنی برای یخچال از محافظ یخچال، برای کولر گازی از محافظ مخصوص کولر گازی و… . اما اگر سطح نوسانات برق زیاد نباشد، می‌توان از یک محافظ پشت کنتوری استفاده کنیم.
شرایطی وجود دارد که نوسانات بسیار بیشتر است یا وسیله‌های برقی بسیار گران قیمت هستند، مانند تجهیزات پزشکی. در این حالت نصب محافظ اصلاً توصیه نمی‌شود و باید اقدام به خرید استابلایزر شود. همانطور که در قسمت قبل توضیح داده شد، محافظ در حالت نوسان، برق را قطع می‌کند و تا ولتاژ به حالت نرمال باز نگردد، جریان را برقرار نمی‌کند. محافظ یک دامنه کاری مشخص دارد، یعنی در ایران که ولتاژ برق وسایل برقی 220 ولت است، این دستگاه با ولتاژهای بیشتر و کمتر نیز کار می‌کند.
اما استابلایزر اینگونه نیست. در صورتی که ولتاژ کمتر یا بیشتر از مقدار 220 ولت باشد، این مقدار را جبران کرده و یک ولتاژ برق استاندارد 220 ولت به دستگاه‌ها ارسال می‌کند و دیگر برق را قطع نمی‌کند. به دلیل ساختار پیچیده‌تر، قیمت این وسیله نیز گران‌تر است، اما مانع از خاموشی وسایل می‌شود.
نکات مهم خرید و استفاده از محافظ برق کنتور
در زمان خرید دستگاه محافظ برق کنتور نکات مهمی وجود دارد که با توجه به آن‌ها می‌توان بهترین نوع محافظ را به منظور کارایی و عملکرد بهتر خریداری کرد:
- بر اساس استانداردهای تدوین شده توسط سازمان‌های بین‌المللی، محافظ برق کنتور باید از جنس ABS ساخته شده باشد. ABS ماده‌ای است که در برابر حرارت بالا و آتش مقاوم بوده و در زمان بروز آتش‌سوزی با آسب جدی مواجه نمی‌شود.
- در زمان خرید محافظ برق کنتور به این نکته دقت کنید که محافظ باید داری فیوز باشد. وجود فیوز در محافظ باعث می‌شود که در صورت عبور جریان بیش از حد استاندارد، فقط فیوز دستگاه آسیب دیده و به راحتی بتوان آن را تعویض کرد.
- توجه به درج علائم استاندارد بر روی دستگاه از دیگر نکاتی است که در زمان خرید محافظ برق کنتور باید مورد توجه قرار بگیرد. وجود چنین علامت‌هایی نشان می‌دهد که محافظ بر اساس استانداردهای خاصی طراحی شده و آزمایش‌های مختلفی را گذرانده است.
- برخورداری از گارانتی یکی دیگر از نکات مهم در زمان خرید محافظ برق کنتور است. گارانتی به نوعی تضمین کننده کیفیت دستگاه بوده و تضمین می‌کند که در صورت خرابی دستگاه بتوان آن را با دستگاه جدید تعویض کرد.
- محافظ برق کنتور استاندارد باید دارای یک کلید قطع و وصل باشد که در صورت بروز شرایط اضطراری و حادثه، با قطع کلید بتوان جریان برق به دستگاه محافظ را قطع یا وصل کرد.