پانکراتیت مزمن چیست ؟ علائم + دلایل و روش های درمان

پانکراتیت مزمن، یک بیماری طولانی مدت التهاب پانکراس است که منجر به اختلال دائمی ساختار و عملکرد پانکراس می شود.
پانکراس، اندامی غده ای شکم می باشد که پشت معده و زیر قفسه سینه قرار دارد.
پانکراس، در تولید آنزیم های مهم و هورمون هایی که به تجزیه و تحلیل غذا کمک می کنند نقش دارد‌. همچنین باعث ساخت انسولین برای کنترل سطح قند خون می‌شود.
۷۰ تا ۸۰ درصد موارد پانکراتیت، به علت سوء مصرف طولانی مدت الکل می باشد. مردان به میزان قابل توجهی بیشتر از زنان از این بیماری رنج می برند.

علائم پانکراتیت مزمن

علائم و نشانه های پانکراتیت مزمن عبارتند از:
– درد شدید قسمت فوقانی شکم که گاهی اوقات می توانند به سمت پشت بدن حرکت کند. این درد پس از غذا شدیدتر است.
– تهوع و استفراغ که در طول زمان درد دیده می شود.
با پیشرفت پانکراتیت مزمن و کاهش توانایی پانکراس در تولید شیره های گوارشی ممکن است علائم زیر ظاهر شوند:
– مدفوع بدبو و چرب
-ورم
-گرفتگی شکمی
-نفخ شکم
در نهایت پانکراس ممکن است قادر به تولید انسولین نباشد که منجر به دیابت نوع یک می شود، که ممکن است علائم زیر را ایجاد کند:
– تکرر ادرار
– گرسنگی شدید
– کاهش وزن
– خستگی
– تاری دید

علت پانکراتیت مزمن

پانکراتیت مزمن ، معمولا عارضه ای از وقایع تکراری پانکراتیت حاد می باشد که می تواند منجر به آسیب دائمی در پانکراس شود.
پانکراتیت حاد، به وسیله فعال شدن تریپسین در پانکراس ایجاد میشود تریپسین یک آنزیم است که در پانکراس تولید شده و به روده منتقل میشود و پروتئین ها را به عنوان بخشی از دستگاه گوارش از بین میبرد.
تریپسین تا زمانی که به روده برسد غیر فعال است، اگر تریپسین در داخل پانکراس فعال شود ، شروع به هضم پانکراس می کند که منجر به التهاب لوزالمعده و پانکراتیت حاد می شود.

تشخیص پانکراتیت مزمن

هیچ تست قابل اعتمادی برای تشخیص پانکراتیت مزمن وجود ندارد، و پزشک با توجه به علت ،علائم بیمار، سابقه تشدید حاد پانکراتیت یا سوء مصرف الکل بیماری را تشخیص میدهد.
آزمایشات خون می‌توانند برای کنترل قند خونی که بالا می باشد، مفید باشند.
آزمایشات خون برای سطوح بالای آمیلاز و لیپاز در این مرحله قابل اعتماد نیستند، سطوح آمیلاز و لیپاز در خون در دو روز اول پانکراتیت ، افزایش می یابد و بعد از ۵ تا ۷ روز به حالت طبیعی باز می گردد. در بیمار مبتلا به پانکراتیت مزمن این بیماری طولانی تر می شود.
پزشکان باید بخوبی پانکراس را بررسی کنند تا به درستی بیماری را تشخیص دهند. پزشک برای بررسی پانکراس می تواند موارد زیر را انجام دهد:

– سونوگرافی

امواج صوتی با فرکانس بالا تصاویری را لوزالمعده و محیط اطراف آن بر روی مانیتور نشان می دهند.

– سی تی اسکن

اشعه ایکس برای تصویربرداری از بسیاری از تصاویر در یک منطقه از زوایای مختلف استفاده می شود ، سپس یک تصویر سه بعدی ساخته می شود که تغییرات در پانکراتیت مزمن را نشان میدهند.

-اسکن کولنگیوپانکراتوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRCP)

این اسکن مجاری صفراوی و پانکراس را واضح تر از سی تی اسکن نشان میدهد.
 – اسکن آندوسکوپی (ERCP)

درمان پانکراتیت مزمن

پانکراس آنزیم ها و هورمون های مهم را تولید  می‌کند که به تجزیه مواد غذایی کمک می کنند. درمان های زیر معمولا برای پانکراتیت مزمن توصیه می شود:

1. تغییر شیوه زندگی

افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن، باید تغییری در شیوه زندگی خود داشته باشند که عبارتند از:

– مصرف الکل

– ترک مصرف دخانیات

2. مدیریت درد

درمان پانکراتیت مزمن نه ‌تنها باید بر روی کاهش توقف درد تمرکز داشته باشد ، بلکه باید در زمینه افسردگی که یک نتیجه مشترک از درد درازمدت است نیز تمرکز کند.
پزشکان معمولا یک مسکن ضعیف تجویز می کنند که به تدریج قوی تر می شود , تا بتوانند درد را مدیریت کنند.

3. انسولین

در پانکراتیت مزمن اگر آسیب گسترده باشد ، تولید انسولین در پانکراس متوقف می شود و فراد مبتلا به دیابت نوع یک می شود.
درمان منظم با انسولین ، بخشی از درمان در بقیه زندگی فرد خواهد بود . دیابت نوع ۱ ناشی از پانکراتیت مزمن باید توسط تزریق کنترل شود ، زیرا سیستم گوارش قادر به شکستن قرص نیست.

4. جراحی

دردهای مزمن شدید گاهی اوقات به داروهای مسکن پاسخ نمی دهند.
مجاری پانکراس ممکن است که مسدود شده باشند که باعث انباشته شدن شیره گوارشی می‌شود که فشار آنها پانکراس را تحت فشار قرار می دهد و باعث شدت درد می شود .
اشکال مختلف جراحی برای درمان موارد شدید تر توصیه می شود که شامل:
–  جراحی توسط آندوسکوپی
– برش پانکراس
– total pancreatectomy

رژیم غذایی

اقدامات غذایی برای کاهش اثر پانکراتیت حیاتی است.
پانکراس در هضم دخالت دارد اما پانکراتیت می‌تواند این عملکرد را مختل کند ، این به این معنی است که افراد مبتلا به این بیماری هضم بسیاری از غذاها برایشان دشوار است.
توصیه می شود به جای سه وعده غذایی بزرگ در روز شش وعده غذایی کوچک مصرف کنید. همچنین بهترین رژیم غذایی مصرف غذاهای کم چرب است.
رژیم غذایی در دوران پانکراتیت با هدف دستیابی به چهار عامل زیر انجام می شود:

• خطر ابتلا به سوء تغذیه و عدم وجود مواد مغذی خاص را کاهش میدهد.
• اجتناب از بالا یا پایین رفتن قند خون
• مدیریت یا پیشگیری از دیابت ، بیماری کلیوی و سایر عوارض
• کاهش احتمال بروز پانکراتیت حاد

برنامه رژیم غذایی باید حتما توسط دکتر متخصص تغذیه تهیه شود.
برنامه های غذایی معمولاً شامل مواد غذایی با محتوای پروتئین بالا و محتوای تغذیه متراکم است . این غذاها احتمالاً حاوی دانه های کامل ، سبزیجات، میوه ها ، محصولات لبنی کم چرب و منابع پروتئینی ضعیف مانند مرغ و ماهی هستند.

تهیه و تنظیم : جابری / باعلم