درمان کیست تخمدان و بارداری|جراحی کیست تخمدان|علائم کیست تخمدان

کیست تخمدان چیست؟ | علائم کیست | درمان کیست | انواع کیست و سرطان تخمدان

تخمدان پلی کیستیک چیست و چگونه ایجاد می شود؟

علل متفاوتی می‌تواند باعث بروز این كیست‌ها شود كه اكثراً علت آن عدم تخمك گذاری است. چون فولیكولی كه قرار است “تخمک” را ایجاد كند و معمولاً در روز چهاردهم بعد از شروع عادت ماهیانه، پارگی طبیعی پیدا كرده و تخمک را آزاد می‌كند، این اتفاق در این فرد رخ نمی‌دهد و با تجمع آب در داخل خود، تبدیل به كیست می‌شود. گاهی چند تخمک چند كیست تولید می‌كنند و این عمل تكرار شده، تعداد زیادی كیست كوچک در تخمدان‌ها ایجاد شده كه آنها را به نام تخمدان‌های پلی كیستیک (PCO) می‌شناسیم.

علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک

• نیاز مکرر به ادرار کردن
• قاعدگی بی‌نظم مثلاً ایجاد فاصله بسیار زیاد بین دو پریود یا کوتاه شدن بیش از اندازه این زمان
• درد لگن – این درد می تواند از یک احساس ناخوشایند، درد شدید تا ناگهانی، درد شدید و تیز باشد.درد می‌تواند در اثر پارگی کیست، رشد سریع و اتساع آن، خون‌ریزی به درون کیست یا پیچ خوردن کیست در اطراف منبع خونی آن ایجاد شود.
• افزایش رشد مو در روی صورت و نقاط دیگر بدن که به آن پرمویی یا هیرسوتیسم می‌گویند.
• مشکل حاملگی – اگرچه در بسیاری از خانم ها حاملگی تحت تاثیر کیست تخمدان قرار نمی گیرد.
• التهاب و تورم شکم
• افزایش وزن و مشکل در کاهش وزن
• احساس ضعف كه ممكن است به علت خون‌ریزی داخلی باشد.
• درد در هنگام رابطه جنسی
• پریودی های سنگین، دوره های نامنظم یا دوره های سبک تر از حد طبیعی
• تکه‌هایی از تیرگی پوست در پشت گردن و مناطق دیگر بدن که به آن آکانتوزیس نیگریکانس گفته می‌شود.
• احساس سیری زیاد کمی پس از خوردن
• افزایش قند خون، انسولین خون و افزایش مقاومت به انسولین و نیز تستوسترون در خون
• مشکل تخلیه روده

در زنان مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک چه اتفاقی می‌افتد؟

در این خانم‌ها میزان هورمون LH به طور معمول بالاتر از زنان سالم است و همچنین سطح آن از میزان FSH بالاتر می‌باشد، بنابراین در این خانم‌ها افزایش شدید LH که منجر به آزادسازی تخمک شود، وجود ندارد و به همین علت معمولاً تخمک‌گذاری در آن‌ها اتفاق نمی‌افتد، بنابراین سیکل‌های عادت ماهانه در خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بسیار نامرتب بوده و گاه هرگز خونریزی ماهانه ندارند.

از آنجا که افراد مبتلا به این اختلال با احتمال بیشتری نسبت به خانم‌های سالم دچار بیماری‌های دیابت، قلبی- عروقی و سرطان رحم می‌شوند، درمان هر چه زودتر باعث کاهش خطر بیماری و مرگ و میر در آن‌ها می‌شود.

یکی از راه‌های مقابله با این بیماری تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی است که کاهش وزن می‌تواند باعث بهبود شاخص‌هایی چون قند خون، چربی خون و انسولین گردد. کاهش وزن به میزان 5 تا 10 درصد می‌تواند منجر به بهبود شرایط شود.

کیست تخمدان و باروری

کیست تخمدان معمولا از بارداری شما جلوگیری نمی کند، گرچه بعضی اوقات ممکن است مشکل ساز شود. اگر نیاز به عمل برای برداشتن کیست دارید، جراح به شما کمک می کند در حین برداشتن کیست به باروری شما آسیبی وارد نشود. این به معنی برداشتن کیست و دست نخورده ماندن تخمدان ها و یا برداشتن یک تخمدان می باشد.

در برخی موارد، جراحی برای برداشتن هر دو تخمدان ضروری است. در این صورت شما دیگر تخمکی نخواهید داشت. حتما قبل از عمل با جراح خود درباره اثرات بالقوه جراحی بر باروری صحبت کنید.

نکته: چاقی با ایجاد اختلالات هورمونی یکی از دلایل مهم و قابل درمان کیستهای تخمدان و همچنین عامل مهمی در نازایی است. با درمان چاقی انتظار می رود کیست ها برطرف شوند و قدرت باروری افزایش یابد.

راههای تشخیص کیست تخمدان چیست؟

بیشتر کیست‌ها به‌وسیله‌ی اولتراسوند (سونوگرافی) تشخیص داده می‌شوند که بهترین تکنیک تصویربرداری برای شناسایی کیست‌های تخمدانی است. اولتراسوند یک روش تصویربرداری است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از ساختمان‌های درون بدن استفاده می‌کند. تصویربرداری اولتراسوند بدون درد است و ضرری ندارد. هم‌چنین می‌توان کیست‌ها را با روش‌های دیگر تصویربرداری مانند اسکن CAT یا اسکن MRI شناسایی کرد.

راهکارهای خانگی برای مقابله با بروز کیست تخمدان

** سعی کنید وزن خود را کاهش دهید.
**‌ برای کاهش وزن شما باید دریافت کالری خود را کم کنید.
*‌* دریافت غذاهای کربوهیدراتی نظیر نان، برنج، ماکارونی و سیب‌زمینی را نسبت به قبل کمتر نمایید.
*‌* دریافت غذاهای غنی از فیبر نظیر سبزیجات، میوه‌ها و حبوبات را افزایش دهید.
*‌* مراقب چربی دریافتی به خصوص چربی‌های اشباع باشید.
*‌* مصرف غذا در وعده‌های بیشتر ولی در سهم‌های کوچک‌تر به کنترل قند خون شما کمک می‌کند.
**‌ تعادل را در مصرف انواع مواد غذایی رعایت کنید.
*‌* برای پیشگیری از بروز دیابت، سعی کنید هر هفته حداقل 150 دقیقه ورزش با شدت متوسط تا شدید داشته باشید.
**‌ تا حد امکان غذاهای تازه مصرف کنید و از مصرف غذاهای نمک‌سود شده، کنسروی و دودی خودداری نمایید.
**‌ سعی کنید سبزی‌ها، میوه‌ها، حبوبات، غلات سبوس‌دار، ماهی و یا گوشت بدون چربی، آجیل و مغزها را در رژیم غذایی روزانه خود جای دهید.
*‌* اگر تاکنون دریافت فیبر غذایی بسیار کمی داشته‌اید، سعی کنید به تدریج بر میزان آن بیفزایید. اضافه شدن تدریجی فیبر باعث می‌شود از ابتلا به ناراحتی گوارشی حاصل از دریافت زیاد فیبر جلوگیری گردد.
**‌ غذاهای فیبردار شامل انواع سبزی‌ها، میوه‌ها و حبوبات را می‌توان به روش‌های مختلفی در غذای اصلی، سالاد و یا میان‌وعده مصرف کرد. از راه‌های مختلف فیبر دریافتی خود را افزایش دهید.
** قند، شکر و شیرینی را تا حد امکان از رژیم غذایی روزانه خود حذف کنید و به جای آن دریافت کربوهیدرات‌های پیچیده و غلات سبوس‌دار را افزایش دهید.
** از مصرف غذاهای فرآیندشده تا حد امکان خودداری نمایید.
** نمک دریافتی خود را کاهش دهید و به جای آن از ادویه‌ها و چاشنی‌های دیگر نظیر آب‌لیموی تازه و گیاهان معطر استفاده کنید.
*‌* تا حد امکان از لبنیات کم‌چرب استفاده نمایید.
*‌* در هفته دو تا سه بار ماهی مصرف کنید.
**‌ به جای سرخ کردن مواد غذایی با روغن، آن‌ها را کباب‌پز، بریان یا آب‌پز نمایید.
**‌ پروتئین نقش مهمی در ثبات قند خون دارد. سعی کنید در هر وعده غذایی یک منبع پروتئینی نظیر گوشت، ماهی، مرغ، لبنیات، تخم مرغ و یا آجیل بگنجانید.
**‌ جهت تنظیم یک برنامه غذایی مناسب با شرایط زندگی و ترجیحات خاص غذایی به یک مشاور تغذیه مراجعه نمایید.

انواع کیست تخمدان

1- کیست تخمدان عملکردی

اکثر کیست های تخمدان به طور طبیعی به عنوان نتیجه چرخه قاعدگی در طول سالهای باروری خانم ایجاد می شوند. پیش از تخمک گذاری، فولیکول های کوچک در تخمدان ایجاد می شوند. این فولیکول ها هورمون ها را آزاد می کنند و هنگام تخمک گذاری تخمک را خارج می کنند. گاهی اوقات، یک فولیکول طبیعی به رشد خود ادامه می دهد و پس از چرخه قاعدگی مایع خود را حفظ می کند؛ این حالت کیست عملکردی می باشد.

این کیست ها تقریبا بی ضرر هستند و معمولا طی چهار تا هشت هفته به صورت خود به خودی ناپدید می شوند. کیست های عملکردی به عنوان بخش نرمال چرخه قاعدگی شکل می گیرند. چندین نوع از این کیست وجود دارد:

• کیست فولیکولار

رایج ترین نوع کیست تخمدان است. در خانم هایی که پریود می شوند، فولیکول حاوی تخمک بارور است که در طول تخمک گذاری پاره می شود. اگر این اتفاق نیفتد، قطر کیست فولیکولر بیشتر از 2.5 سانتی متر می شود.

• کیست جسم زرد

بعد از تخمک گذاری ظاهر می شود. جسم زرد باقی مانده فولیکول بعد از تخمک گذاری است که به لوله فالوپی منتقل می شود. جسم زردی که بزرگتر از 3 سانتی متر است تبدیل به کیست می شود.

• کیست لوتین تکا

در داخل لایه تکال سلول های اطراف تخمک های در حال رشد تشکیل می شود. در اثر هورمون زیاد hCG، سلول های تکال می توانند تکثیر و تبدیل به کیست شوند. این اتفاق معمولا در هر دو تخمدان رخ می دهد.

2- کیست تخمدان غیر عملکردی

کیست غیر عملکردی شامل موارد زیر است:

** تخمدان با تعداد زیادی کیست، که ممکن است در زنان عادی یا در محیط “سندرم تخمدان پلی کیستیک” یافت شود.

** کیست های ناشی از آندومتریوز، به نام کیست های شکلاتی

** کیست تخمدان هموراژیک

** کیست درموئید

** سيست ادنوما سروز تخمدان

** سيست ادنوم موکينوس تخمدان

** کیست پارااوارین

** آدنفیفرم کیستی

** کیست تومورال مرزی

راههای پیش‌گیری از مبتلا شدن به کیست تخمدان چیست؟

اگرچه بیشتر کیست‌های تخمدان حتی پس از ۴۰ سالگی خوش‌خیم هستند اما کیست‌های تخمدانی که پس از ۴۰ سالگی ایجاد می‌شود نسبت به قبل از آن شانس بالاتر سرطانی بودن را دارند. تشخیص زودهنگام کیست‌های تخمدان اهمیت زیادی در درمان آنها دارد. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند سه فاکتور چاقی، رشد موی اضافی غیرعادی در بدن (هیرسوتیسم) و اختلاف عادت ماهانه بایستی جدی گرفته شوند.

قاعدگی معمولا تا دو سال پس از بلوغ نامنظم است ولی پس از آن در صورت مشاهده نامنظمی باید به پزشک مراجعه شود. پیش‌گیری بدون استفاده از دارو برای كیست تخمدان وجود ندارد فقط تجربه نشان داده افرادی كه از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌كنند، كمتر دچار “كیست تخمدان” می‌شوند و در حاملگی و شیردهی نیز به علت مهار فعالیت تخمدان كیست‌های تخمدان كمتر مشاهده می‌شود و اگر هم وجود داشته باشد در دوره‌ی بارداری و شیردهی خود به خود پس‌رفت پیدا می‌كند.

معمولاً خانم‌هایی كه دیر ازدواج می‌كنند و دیر حامله می‌شوند، بیشتر در معرض این كیست‌ها قرار می‌گیرند، ولی كاملاً نمی‌توانیم بگوییم كه برای جلوگیری از كیست تخمدان قرص ضد بارداری بخورند چون همه خانم‌ها كیست تخمدان پیدا نمی‌كنند بنابراین توصیه می‌شود با مراجعه مرتب سالانه به پزشك متخصص  مشاوره و معاینه شوند. به‌خصوص پس از سن ۵۰ سالگی كه مشكلات خطرناك تخمدانی (سرطان‌ها) شایع‌تر است و از این سن باید هر شش ماه یك‌بار حتماً مورد معاینه دقیق قرار گیرند.

كلاً برای رفع كیست‌ها ساده‌ترین و كم خرج‌ترین درمان همان قرص‌های ضد بارداری است ولی بیمار نباید خودسرانه عمل كند چون عوارض آن خصوصا در سنین بالاتر خطرناک است، بلكه باید تحت نظر متخصص زنان باشد و فرم‌های مقاوم به درمان را جدی بگیرد. هرگاه دردهای مبهم لگنی، لكه بینی و یا پریودهای نا منظم پیدا كردند، باید با متخصص زنان مشورت كنند و به موقع سونوگرافی انجام دهند تا در صورت كیست، نوع آن مشخص شود و درمان به روش صحیح صورت گیرد.

چون اكثر این كیست‌ها در صورت تشخیص به‌ موقع با درمان دارویی رفع خواهند شد (استفاده از هورمون‌ها) و به‌ندرت كار به جراحی لاپاروسکوپی می‌كشد

درمان کیست تخمدان چگونه است؟

کیست های وابسته به کم کاری تیروئید یا سایر مشکلات غدد درون ریز با درمان مشکلات زیر کنترل می شوند. حدود 95٪ کیست های تخمدان خوش خیم هستند و سرطانی نیستند.

** کیست های عملکردی و کیست تخمدان هموراژیک معمولا به صورت خود به خودی برطرف می شوند. با این حال، هر چقدر کیست تخمدان بزرگتر باشد، احتمال این که خود به خود ناپدید شود کمتر می شود. اگر کیست طی چند ماه از بین نرود، رشد کند یا باعث افزایش درد شود درمان مورد نیاز خواهد بود.

** کیست هایی که بیش از دو یا سه دوره قاعدگی ادامه می یابند و یا بعد از یائسگی رخ می دهند ممکن است بیماری جدی تری را نشان دهند و باید از طریق اورولوژی و لاپاروسکوپی بررسی شوند. چنین کیست هایی نیاز به بافت برداری دارند. علاوه بر این، قبل از عمل آزمایش خون برای بررسی CA-125 افزایش یافته، نشانگر تومور، که اغلب در سطوح بالای سرطان تخمدان مشاهده می شود، مورد نیاز است.

درمان درد ناشی از کیست تخمدان

درد همراه با کیست های تخمدان را می توان به روش های زیر درمان کرد:
1- داروهای مسکن مانند: استامینوفن، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی،  یا مواد مخدر.

2- در حالیکه روش های هورمونی ضدبارداری مانع رشد کیست های جدید می شوند، اما برای درمان کیست های فعلی مفید نیستند.

جراحی کیست تخمدان

در بیماری كه كیست تخمدان دارد، اگر علایم غیر عادی رخ دهد، ممكن است كار به جراحی بكشد – كیست پاره شود و یا دردهای شكمی و لگنی حاد و علایم خونریزی داخل شكمی پیدا شود – اكثراً كار به جراحی می‌كشد. در بعضی موارد هم ممكن است كیست دچار پیچ خوردگی شود و این پیچ خوردگی ادامه یافته و منجر به تحریك پریتون و كیست دچار كم‌خونی شود. در این صورت نیز اگر علایم با جابجایی و استراحت تغییر نكند و درد و استفراغ ادامه پیدا كند، باید جراحی شود.

در حالتی‌كه كیست خیلی بزرگ شود و یا آن‌كه پس از چند دوره درمان طبی به درمان جواب ندهد (باید جراحی شود) معمولاً تخمدان‌های با كیست‌های متعدد به جراحی نیاز ندارند ولی بیمار باید با دقت تحت نظر باشد و ممكن است سال‌ها به درمان طبی نیاز داشته باشد كه بر حسب شرایط سنی، وضعیت كیست‌ها و شرایط زناشویی و وزن بیمار، درمان‌ها متفاوت خواهد بود.

لاپاروسکوپی (جراحی بسته) روش ارجح در درمان جراحی کیست تخمدان است. با این روش می‌توان در مواردی‌که تشخیص‌های دیگری هم مطرح است به نتیجه رسید و درمان هم‌زمان برای سایر مشکلات مثلا رفع چسبندگی یا درآوردن آپاندیس انجام داد

اگر چه در اغلب موارد کیست تخمدان نیاز به نظارت دارد، اما در برخی از موارد عمل جراحی مورد نیاز است. عمل جراحی شامل برداشتن کیست، یا یک یا دو تخمدان است. در عمل جراحی معمولا از لاپروسکوپی استفاده می شود، مگر اینکه کیست بزرگ باشد یا تصویربرداری قبل از عمل بدخیمی یا آناتومی پیچیده کیست را نشان دهد. کیست هایی که به جراحی نیاز دارند عبارتند از:

– کيست تخمدان پیچیده (compelex) و پایدار
– کیست های پایدار که باعث ایجاد علائم می شوند
– کیست تخمدان پیچیده و بزرگتر از 5 سانتی متر
– کیست تخمدان ساده که بزرگتر از 10 سانتیمتر است یا کیست تخمدان ساده که در بیماران پس از یائسگی بزرگتر از 5 سانتیمتر است

درمان کیست های خوش خیم نئوپلاستیکی

** “کیست های خوش خیم تخمدان” در دخترها قبل از قاعدگی علائمی ندارد. حدود 68٪ این کیست ها در دختران 12-2 سال و 84٪ در تخمدان دختران 0-2 ساله یافت میشوند. اکثر این کیست ها کوچکتر از 9 میلی متر است در حالیکه حدود 10 تا 20 درصد از آنها بزرگتر هستند. کیست های کوچکتر در عرض 6 ماه ناپدید می شوند اما کیست های بزرگتر پایدارتر هستند.

** این نوع کیست ها نادر هستند و در شکل های مختلف وجود دارند. این کیست ها با رشد غیرطبیعی بافت مشخص می شوند. شایع ترین نوع کیست های خوش خیم نئوپلاستیک، کیست تراتوم است که به عنوان کیست درموئید نیز شناخته می شود. این کیست ها شامل انواع مختلفی از بافت، از جمله غدد سباسه، سلول های پوست یا فولیکول های مو می باشند. گاهی اوقات این کیست ها هیچ علائمی ندارند، اما گاهی اوقات عوارض پزشکی و درد لگنی ایجاد می کنند. معمولا این نوع کیست ها به صورت خود به خودی برطرف نمی شود.

درمان کیست آندومتریوز

این کیست ها در اثر رشد بافت های شبیه به اندومتریوز در خارج از رحم ایجاد می شوند و به تخمدان می چسبند. در طول دوره قاعدگی هورمون ها باعث می شوند بافت رحمی پس از تخمک گذاری فرو بریزد و از بدن خارج شود. بافت آندومتر در تخمدان ها ریخته نمی شود بنابراین باعث می شود بافت انباشته شود و کیست های قهوه ای تیره ایجاد شود.به همین علت، کیست آندومتریوز معمولا “کیست های شکلاتی” نامیده می شود. این کیست ها معمولا خود به خود برطرف نمی شوند و اگر پاره شوند، باعث درد لگن، چسبندگی و ناباروری می شوند.

درمان کیست های بدخیم تخمدان

** در اکثر خانم ها در سن باروری در هر ماه کیست های کوچک ایجاد می شود. کیست های بزرگ که باعث ایجاد مشکل می شوند در حدود 8٪ از خانم ها قبل از یائسگی ایجاد می شوند. کیست تخمدان در حدود 16٪ از خانم ها بعد از یائسگی ایجاد می شود و در صورت تشکیل این کیست احتمال سرطان زیاد است.

** اکثر کیست ها خوش خیم هستند، اما هر نوع کیستی می تواند بدخیم یا سرطانی شود. کیست بدخیم، یا تومور، نشان دهنده سرطان تخمدان است. هنگامی که مشخصه خاصی در طی معاینه فیزیکی، سونوگرافی یا پرونده پزشکی بیمار مشاهده شود، کیست مشکوک به بدخیم است. در این وضعیت، بافت برداری یا حذف کامل کیست توصیه می شود.

آیا کیست تخمدان در طول بارداری خطرناک است؟

کیست تخمدان معمولا در بارداری مشخص می شود. در بیشتر موارد، در هنگام سونوگرافی بارداری به صورت تصادفی کیست دیده می شود. بیشتر کیست تخمدان در بارداری خوش خیم هستند و نیاز به درمان ندارند. اما اگر کیست بزرگ باشد یا احتمال پارگی آن وجود داشته باشد جراحی مورد نیاز خواهد بود.

چه مدت طول می کشد تا کیست تخمدان از بین برود؟

ممکن است رشد مدتی طول بکشد. یا پس از آزادی تخمک، کیسه ممکن است حل نشود و مایع ممکن است در کیسه تجمع کند و باعث بزرگ شدن کیسه شود. این 2 نوع کیست شایع ترین کیست ها هستند و اغلب طی 1 تا 3 ماه بدون درمان، برطرف می شوند. این نوع کیست معمولا پس از یائسگی اتفاق نمی افتد.

منبع: ooma.org

علائم کیست تخمدان|درمان و جراحی تخمدان پلی کیستیک|کیست تخمدان و باروری