تقریبا همه افراد سوزش سردل را تجربه کرده‌اند و بنا به تجارب خود راهی برای کاهش درد ناشی از آن پیدا کرده‌اند. این حالت، احساس سوزش در قفسه سینه و گاهی اوقات در حلق است که به علت بازگشت اسید از معده به مری ایجاد می‌شود. درباره همین مشکل شایع گوارشی با دکتر خسرونیا، رییس جامعه متخصصان داخلی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفتگو کردیم تا راه‌های مناسبی برای این مشکل شایع پیدا کنیم…
هنگام غذا خوردن چه اتفاقی برای ما می‌افتد که پس از مدتی دچار سوزش سردل می‌شویم؟
ـ وقتی غذا می‌خورید، غذا از مری پایین می‌رود تا به یک دریچه عضلانی می‌رسد که در حد فاصل قسمت تحتانی مری و معده قرار گرفته است. در این زمان این دریچه که اسفنگتر تحتانی مری نام دارد، باز شده و به غذا اجازه می‌دهد به معده وارد شود و سپس دوباره بسته می‌شود. با این وجود گاهی اوقات این اسفنگتر عضلانی در زمان غیر مناسب شل می‌شود و محتویات اسیدی معده فرصت می‌یابند دوباره به مری بازگردند و علایمی را ایجاد کنند که به طور رایج به آنها سوزش سر دل می‌گوییم. اگر اسید به قسمت فوقانی مری برگردد یک مزه ترش را در دهانتان باقی می‌گذارد و ممکن است موجب تحریک سرفه شود. بازگشت مداوم اسید، پوشش مری را تحریک کرده و موجب التهاب آن می‌شود که به این حالت التهاب مری گفته می‌شود. پس از مدتی این التهاب می‌تواند موجب تنگی یا خوردگی و متعاقب آن بروز خون‌ریزی، بلع دشوار یا درد قفسه سینه شود.بیماری ریفلاکس نامی است برای بازگشت مزمن اسید که به التهاب مری منجر می‌شود.
چه افرادی و در چه سنی ممکن است به سوزش سر دل دچار شوند؟
ـ هر کسی ممکن است به بیماری رفلاکس مبتلا شود حتی کودکان و شیرخوران، با این وجود این بیماری در افراد مسن‌تر از ۴۰ سال شایع‌تر است. این حالت در زنان باردار نیز دیده می‌شود و علت آن تغییرات هورمونی و افزایش فشار داخل شکم در دوران بارداری است.
چه عواملی موجب افزایش این بیماری می‌شوند؟
ـ چاقی یکی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به ریفلاکس است. وزن اضافی، فشار بیشتری را روی معده و دیافراگم اعمال می‌کند. دیافراگم عضله بزرگی است که قفسه سینه و شکم را از هم جدا می‌کند. این فشار زیاد موجب باز شدن اسفنگتر تحتانی مری می‌شود. خوردن وعده‌های غذایی بزرگ یا چرب احتمالا آثار مشابهی را ایجاد می‌کند. سابقه فامیلی از دیگر عوامل موثر در بروز بیماری ریفلاکس است. مصرف سیگار نیز در ایجاد و تشدید بیماری رفلاکس و در نتیجه سوزش سر دل موثر است. دود کردن سیگار تولید اسید را افزایش می‌دهد و بازگشت اسید را تشدید می‌کند. ناگفته نماند نوعی بیماری موسوم به فتق هیاتال نیز می‌تواند موجب سوزش سر دل شود. فتق‌هیاتال حالتی است که در آن بخشی از معده به قسمت تحتانی قفسه سینه بیرون می‌زند و دیافراگم دیگر قادر به حمایت از اسفنگتر تحتانی مری نیست.
چه طور می‌توانیم بیماری ریفلاکس را تشخیص دهیم؟
ـ در بیشتر موارد توصیف علایم همه آن چیزی است که پزشک برای تشخیص ریفلاکس نیاز دارد. با این وجود در صورت شدید بودن علایم و یا پاسخ ندادن به درمان ممکن است آزمایش‌هایی از قبیل عکس‌برداری با اشعه ایکس از مری و معده پس از بلع باریم یا آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی ضرورت یابد. برای اندازه‌گیری اسید در بخش فوقانی و تحتانی مری از یک آزمایش سرپایی اسید استفاده می‌شود.
این بیماری چقدر خطرناک است؟
ـ احساس سوزش گهگاهی آزاردهنده است اما به‌طور معمول خطرناک نیست. با این وجود بیماری ریفلاکس نیازمند درمان است. رها کردن آن بدون درمان می‌تواند به بروز عوارضی منجر شود.
عوارض رفلاکس چیست؟
ـ یکی از این عوارض تنگی مری است. این عارضه در حدود ۱۰ درصد از مبتلایان به ریفلاکس را درگیر می‌کند. آسیب سلول‌های واقع در بخش مری تحتانی ناشی از تماس با اسید معده به تشکیل بافت جوشگاهی منجر می‌شود. این بافت جوشگاهی مسیر عبور غذا را تنگ کرده و موجب دشواری در بلع می‌شود، لقمه غذا در ناحیه تنگی گیر می‌افتد.برای درمان تنگی از یک نوع عمل استفاده می‌شود که در آن بافت‌ها کشیده شده و مری گشادتر می‌شود. به دنبال آن داروهای سرکوب کننده اسید به منظور پیگیری از بروز تنگی دوباره تجویز می‌شود. یکی دیگر از عوارض ناشی از ریفلاکس، ظهور زخم است. زخم ممکن است دچار خون‌ریزی شده، درد ایجاد کند یا بلع را دشوار سازد. مصرف دارو و ایجاد تغییر در شیوه زندگی موجب کنترل بازگشت اسید معده می‌شوند و بادادن فرصت ترمیم به زخم می‌توانند آن را به طور کامل درمان کنند.
برای کمک به تسکین علایم بیماری ریفلاکس چه کار کنیم؟
بدون توجه به شدت بیماری، نخستین قدم در کنترل آن، ایجاد تغییر در برخی عادات زندگی است. در موارد خفیف شاید تغییر در عادت‌ها همه آن چیزی باشد که برای درمان به آن نیازمندیم در موارد شدیدتر بیماری، ایجاد تغییر در عادات زندگی، کنترل بیماری به وسیله دارو را راحت‌تر می‌کند.
توصیه های مقابله با ریفلاکس
▪سیگار را ترک کنید: سیگار بازگشت اسید را افزایش می‌دهد و بزاق شما را خشک می‌کند. بزاق به محافظت مری از اسید معده کمک می‌کند.
▪ غذا را در وعده‌های کوچک میل کنید: این کار فشار وارده به اسفنگتر تحتانی مری را کاهش داده و از باز شدن دریچه و پس زدن اسید به مری جلوگیری می‌کند.
▪پس از صرف غذا دراز نکشید: پس از خوردن غذا حداقل سه ساعت صبر کنید و سپس به رخت‌خواب رفته یا چرت بزنید. در طول این مدت بیشتر مواد غذایی معده به روده کوچک تخلیه شده است و دیگر نمی‌تواند به مری بازگردد.
▪ بلافاصله پس از صرف غذا ورزش نکنید: پس از خوردن و پیش از پرداختن به فعالیت‌های سنگین یک تا دو ساعت صبر کنید.
▪ مصرف غذای چرب را کم کنید: مطالعات نشان‌دهنده وجود یک ارتباط قوی بین مصرف چربی و بیماری ریفلاکس است. غذای چرب با شل کردن اسفنگتر تحتانی مری به اسید معده فرصت می‌دهد به مری وارد شود. چربی همچنین تخلیه معده را کند می‌کند بنابراین فرصت بیشتری را برای بازگشت به مری پیدا می‌کند.
▪ از غذاها و نوشیدنی‌های آزاردهنده بپرهیزید: این مواد شامل نوشیدنی‌های کافئین‌دار، شکلات، پیاز و غذاهای ادویه‌دار است. این غذاها تولید اسید را افزایش داده و اسفنگتر تحتانی مری را شل می‌کنند. همچنین مصرف مرکبات و گوجه‌فرنگی و خوراکی‌های حاوی سس گوجه‌فرنگی را محدود کنید. این مواد اسیدی هستند و قادرند مری ملتهب را تحریک کرده و علایم ریفلاکس را بدتر کنند.
▪ وزن خود را کم کنید: وزن اضافه، فشار مضاعفی را روی معده اعمال می‌کند. در این حالت احتمال بروز سوزش سردل و بازگشت اسید بیشتر می‌شود. همچنین فراموش نکنید که از پوشیدن لباس‌های تنگ اجتناب کنید زیرا این نوع لباس‌ها به معده فشار می‌آورد.
▪ سر تخت‌خواب خود را بالا بیاورید: قست سر رخت‌خواب یا تخت‌خواب خود را حدود ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متر بالا بیاورید. این کار موجب ایجاد یک شیب تدریجی از سر تا پاها شده و به پیشگیری از بازگشت اسید به مری در هنگام خواب کمک می‌کند. به این منظور می‌توانید یک قطعه اسفنج کره‌ای شکل را زیر تشک قرار دهید یا تکه چوب‌هایی را زیر پایه‌های قسمت سری تخت بگذارید.
منبع:لبنی