برای کاهش آلودگی و حفاظت فردی یا محیطی در برابر الاینده ها همواره باید از وسایل و یا تکنیک های خاصی استفاده نمود این وسایل اعم از لباسها و ماسک ها و یا پرده و دوش هوا تنها موقعی کارایی دارند که اموزش های فردی مستمری در جریان باشد .

روش های حفاظت و فرد و محیط از آلایندها

روش های حفاظت و فرد و محیط از آلایندها
روش های حفاظت و فرد و محیط از آلایندها

در شکل بالا تصویر سمت چپ ناحیه ای که شخص در آن قرار دارد توسط دیواره ایزوله از فضای اطراف جدا شده است و این باعث جلوگیری از انتشار آلاینده ها از  سمت هود به طرف اپراتور میگردد و در عین حال جهت جریان هوای پاک از سمت اپراتور به سمت میز کار زیر هود میباشد یعنی از ناحیه ای با آلودگی کمتر به ناحیه ای با آلودگی بیشتر ،تصویر سمت راست نیز وضعیت قرارگیری اپراتور رابه گونه ای نشان میدهد که کمترین سطح تماس با محیط فرایند را داشته باشد در این تصویر محصول با درجه استریل بسیار بالا در حال تولید بوده و به جز سر و دست های اپراتور بقیه بدن او خارج از محیط فرایند قرار دارد.

در تصاویر شکل زیر شاهد محافظت محصول از هرگونه الاینده محیطی و فردی می باشیم به گونه ای که در هر دو حالت هوای تمیز اول از روی سطح محصول عبور میکند و بعد به ناحیه ای که پرسنل در آن قرار دارند وارد میشود. همچنین به علت استریلیتی بالای محصول شاهد استفاده از جریانات لایه ای که خاص اتاق های با سطح تمیزی بالا است می باشیم.

پیشنهاد هایی برای کنترل آلودگی در اتاق تمیز

در تصویر سمت راست موقعیت به گونه ای است که کمترین مقدار از هوای آلودگی میتواند به ناحیه فرایند وارد شود و لذا اپراتور تنها از طریق دریچه نصب شده روی دیوار با محیط فرایند ارتباط دارد. در تصویر سمت چپ شاهد جریانات هوایی لایه ای از نوع افقی به دیوارعمودی بر اپراتور و محصول می باشیم علت استفاده از این سیستم هواساز اتاق تمیز حذف هر گونه ورود ذرات الاینده از محیطی که اپراتور در ان قرار دارد به محیط فرایند میباشد البته این تکنولوژی و طراحی اتاق تمیز  مختص اتاق هایی است که مساحت دیوارهای ان کمتر از مساحت سقف اتاق باشد.

محافظت افراد و محصولات از محیط

 

محافظت افراد و محصولات از محیط
محافظت افراد و محصولات از محیط

در تصاویر بالایی شاهد اجرای یک فرایند پر مخاطره نظیر کشت ویروس و یا کار با مواد رادیو اکتیو می باشیم، این پرسنل علاوه بر پوشش های لازم از طریق دستکش های مخصوص نصب شده بر روی دیوار اتاق ایزوله میتوانند با محیط فرایند ارتباط داشته باشند در عین حال هم ناحیه ای که فرد در آن قرار دارد به طور مجزا تهویه میگردد و هم ناحیه ایی که فرایند در آن صورت می گیرد.در این موارد میتوان بسته به نوع عملیاتی که در آن اتاق صورت میگیرد از سیستم هواساز فعال و غیر فعال استفاده نمود.

استفاده از محیط های ایزوله شامل اتاقک های مجهز به دستکش جهت انجام رایند های پر مخاطره نظیر کشت ویروس یا کار با مواد رادیو اکتیو
استفاده از محیط های ایزوله شامل اتاقک های مجهز به دستکش جهت انجام رایند های پر مخاطره نظیر کشت ویروس یا کار با مواد رادیو اکتیو

 

آلودگی در داخل اتاق تمیز

آلودگی داخل کلین روم از نوع ذرات گرد غبار و یا از نوع میکروب ها و یا هر دو است. در محیط های تمیز صنعتی آلودگی های میکروبی نقش مخرب ندارند و تمهیداتی جهت زدودن آن ها صورت نمیگیرد ولی در محیط های تمیز، کلین روم تجهیزات پزشکی کلین روم صنایع داروسازی،و… به دلیل نقش تخریبی آلودگی های میکروبی، محیط و ابزار و وسایل باید عاری از هر گونه آلودگی باشند.

الوگی ناشی از ذرات گرد و غبار با رشد صنایع اثر مخرب خود را آشکار ساخت. در اتصال دو قطعه فلزی بزرگ آلودگی ذرات مطرح نیست ،اما زمانیکه بحث اتصالات در اندازه های خیلی کوچیک به میان می اید اثر تخریبی آلودگی اشکار میگردد.

آلودگی کننده های اتاق تمیز

آلودگی کننده های اتاق تمیز را میتوان به دو دسته کلی تقسیم کرد :

الف ) ذرات بی جان : بیشتر در اتاق تمیز صنعتی مورد توجه هستند . شامل گرد غبار.گازهای سمی . بخارو… که میتوانند به تولیدات ظریف صنعتی لطمه وارد کنند

ب )ذرات زنده و میکرو ارگانیزم ها : بیشتر در محیط های بهداشتی و صنایع پزشکی،تجهیزات پزشکی  و اتاق تمیز دارویی مورد توجه هستند، شامل آلودگی ناشی از انسان مثل تنفس ،سرفه و عطسه و همچنین میکروب ،باکتری های هاگ دار و انواع قارچ های همراه انسان ،نگه داری غیر اصولی آب ، مواد بسته بندی در صنایع غذایی و دارویی می شوند. با افزایش جمعیت در اتاق تمیز و فعالیت بیشتر افراد ذرات آلودگی کننده بیشتری وارد فضای اتاق تمیز میشود و آلودگی اتاق تمیز افزایش می یابد.

منابع آلودگی

1-هوای اتمسفر

هوای اتمسفر در هر متر مکعب حاوی 1010×4 تا106×4 ذره معلق می باشد. با توجه به درجه تمیزی باید در نظر داشت نفوذ حتی چند سانتیمتر مکعب از هوای اتمسفر به داخل چه آلودگی شدیدی در اتاق ایجاد میکند برای رفع این مشکل باید فشار اتاق تمیز در حد بسیار ناچیز بیشتر از فشار اتمسفر باشد تا  اگر نفوذی هست از داخل به خارج اتاق باشد تا از ایجاد آلودگی در محیط جلوگیری کند

2 . پرسنل و فعالیت آنها

افرادی که در اتاق تمیز فعالیت میکنند یکی از مهمترین منابع آلودگی در آن میباشند هر انسان به تنهایی و با توجه به نوع فعالیتی که انجام میدهد بین  5 10 و   107 ذره تولید میکند که این ذرات میتواند به دلیل راه رفتن تکان خوردن لباسها ،ریزش پوست دست وصورت و حتی صحبت کردن افراد باشد.

3 . تجهیزات موجود در اتاق

تمام تجهیزاتی که دارای حرکت هستند مانند موتور برقی، وسایل مکانیکی ،چرخ دنده ها و.. به علت اصطکاک و سایشی که بین سطوح متحرک آن ها وجود دارد، تولید ذره میکنند.

4 . نوع عملیاتی که در اتاق تمیز انجام میشود

در عملیات ساخت بعضی از قطعات که در کلین روم باید انجام شوند (کاربردها اتاق تمیز) احتیاج به عملیاتی چون لحیم کاری ،جوشکاری تراشکاری و… میباشد که این نوع فعالیت ها خود یک منبع بزرگ تولید آلودگی میباشند.

5. جرقه الکتریکی

با توجه به این که هر جرقه مانند یک انفجار کوچک در سطح عمل میکند، لایه های الکتریکی با تجهیزات با ولتاژ زیاد که در آن ها جرقه یا قوس الکتریکی وجود دارد اگر در محیط اتاق تمیز باشند تولید آلودگی میکنند

اصول مهم در کنترل آلودگی

✔ کنترل کردن تعداد ذرات هوای ورودی به اتاق تمیز

✔ حذف هر گونه ذره معلق موجود در اتاق با بیشترین سرعت ممکن و هدایت ان به خارج از اتاق از کوتاه ترین و مستقیم ترین مسیر ممکن

✔ کم کردن یا در صورت امکان جلوگیری از تمام فعالیت های که منتهی به تولید یا پراکنده شدن ذرات در محیط میشود

✔ تمیز کردن تمام قطعات و قسمت های مختلف تجهیزات که وارد اتاق تمیز میشوند این( اصل شامل پرسنل نیز میشود)

✔ حفاظت کردن قطعات حساس در مقابل خاک گرفتن به وسیله پوشاندن ان ها با پوشش های مناسب

هوا و آلودگی های آن

آلودگی هوا عبارت است از وجود یک یا چند آلوده کننده مانند گرد و غبار ، سموم، گازها، پودر ،بو ،دود و بخار های موجود در هوای آزاد با کمیت ها، ویژگی ها و زمان ایستایی متفاوت که برای زندگی انسان، حیوان و گیاه خطرناک و برای محصولات و اموال مضر باشد و یا بطور غیر قابل قبولی مخل استفاده ی راحت از زندگی و اموال شود. این تعریف جامع از آلودگی هوا، تصویری گویا از آلودگی را بدست میدهد.  هوا ضروریترین ماده برای ادامه حیات موجودات زنده است در هوا بطور معمول ترکیباتی مانند CO ،SO2 ،O3،NO2 , NH3 وجود دارد درصد گازهای موجود در هوا شامل 78 درصد ازت ،19 درصد اکسیژن  و به ترتیب 2، 1 و3/0 درصد بخار آب، ارگون و دی اکسید کربن است. به طور کلی از آلوده کننده های مهم هوا میتوان مونواکسید کربن ، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای ازت ،اکسید کننده های فتوشیمیایی ،هیدروکربونها ،ذرات معلق هوا و مواد رادیو اکتیو را نام برد. در مناطق صنعتی میزان آلودگی ها افزایش می یابد.

آیا به هنگاه روز به نور خورشید که در یک روزنه وارد اتاق نسبتا تاریکی شده است برخورد کرده اید، مخروطی نورانی حاوی ذرات و غبار در ابعاد و اشکال مختلف مشاهده میشود در حالی که در کنار آن محیط ذرات به چشم نمی آیند. این ذرات از جنس ها و شکل ها و رنگها و حالت های مختلفی هستند. لذا تعاریف زیر برای تشخیص آن ها از یکدیگر بیان میگردد:

⮚     غبار(DUST)

ذرات جامدی که به طور نا مشخص و عام در هوا یا گازهای دیگر معلق اند. ذرات غبار تحت اثر وزن خود مایل به رسوب و نشت دارند.

⮚     مه  ( FOG)

ذرات قابل رویت مایع که در هوا معلق است تشکیل مه ناشی از تجمع ذرات مایع است.

⮚     میست (MIST)

اصطلاحی که به ذرات بزرگ مایع با پراکندگی کم غلظت اطلاق میشود مثل پاشیده شدن اب در هوا که شبیه پودر میشود .

⮚     دود (FUME)

ذرات کوچیک که از احتراق ناقص حاصل میشود و حاوی کربن است.

⮚     بخار (VAPOUR)

حالت گازی موادی که به صورت عادی مایع یا جامد هستند مثل بخار آب یا بخار آهن مذاب .

⮚     ذره (PARTICLE)

جزء کوچک مجزا از توده یک ماده جامد یا مایع را ذره می گویند. اندازه این جزء حداقل برابر یک مولکول (به قطر تقریبی 0002/0 میکرون ) و حداکثر 500 میکرون می باشد .

در فضای موجود ذرات بی شماری در حال حرکت اند.این ذرات از نظر جنس، رنگ، بو، اندازه و خصوصیات دیگر تفاوت دارند.آنها دائما به هم برخورد کرده گاهی شکسته میشوند و ذرات ریزتری را ایجاد میکند و گاه یکدیگر را جذب کرده و به ذرات بزرگتر و سنگین تر تبدیل میشوند .

بین ذرات معلق هوا انرژی های الکتریکی، جنبشی و حرکتی وجود دارد که هر یک از این ها میتواند اثاری در ذرات به وجود بیاورد. تفاوت در انرژی الکتریکی ذرات، موجب اثار الکترواستاتیکی میشود و قابلیت تجمع ذرات در اندازه های مختلف را افزایش میدهد .

ذرات بزرگتر روی سطح می نشینند و نیروی چسبندگی ایجاد میکنند. این ذرات وقتی اغشته به روغن نیز باشند نیروی چسبندگی افزایش می یابد و به صورت یک جداره از ذرات سطح قطعات را میپوشاند و به مرور خود یک سطح جدیدی را تشکیل میدهند .

اندازه گیری ابعاد ذره

ذره را میتوان از لحاظ خصوصیات فیزیکی همچون اندازه، شکل و سختی تقسیم بندی کرد. برای اندازه گیری ابعاد ذره یا مشاهده شکل آن اغلب نیاز به روش های ذره بینی دقیق میباشد .برای سنجش اندازه ذره چهار راه وجود دارد حجم ذره،سطح مقطع ذره ،بزرگترین طول ذره و اندازه بُعد از ذرات که در یک جهت مشخص قرار گرفته اند .

برای اندازه گیری تعداد ذرات دو روش وجود دارد: یا تعداد ذرات از یک گروه خاص ( از نظر اندازه یا جنس) را مشخص کرد و یا تعداد ذرات در یک واحد حجم را اندازه گرفت .در فعالیت های شیمیایی روش اول بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد، مثل تعداد ذرات اکسیژن در حجم معینی از هوا یا تعداد بلورهای نمک در یک مخلوط از نمک سیلیسیم. در اتاق تمیز روش دوم اندازه گیری تعداد ذرات در حجم معینی از هوا است کاربرد دارد. در مرحله بعد میتوان تعداد ذرات در اندازه های خاص و مورد نظر را تفکیک کرد .دستگاه ذره شمار که برای این کار مورد استفاده قرار میگیرد حجم معینی از هوای مورد ازمایش را می بلعد  و سپس تجزیه کننده آن، ذرات در ابعاد مختلف را تفکیک و شمارش میکند .

واحد اندازه گیری ذرات میکرون است. طبق برآوردهای انجام شده در هوا معمولی اطراف ما بین107     تا   1011 ذره در هر متر مکعب وجود دارد قطر این ذرات از 001/0 تا 1000 میکرون است. ذرات بزرگتر از این معمولا ناپایدار و شکسته میشوند. باران معمولی ذره ی 1000 میکرونی است. ذرات کمتر از 001/0 میکرون و کوچکتر معمولا اندازه گیری نمیشود .در محیط های تمیز ذرات 5/0 میکرون به بالا قابل کنترل هستند.

پیشنهاد هایی برای کنترل آلودگی در اتاق تمیزپیشنهاد هایی برای کنترل آلودگی در اتاق تمیز

پیشنهاد هایی برای کنترل آلودگی در اتاق تمیز

https://www.mana-sanat.com