شقاق مقعدی یکی از شایع ترین شرایط و بیماریهای مقعد است که سرطانی نبوده و خوشخیم است. زیرا با روشهای ساده قابل پیشگیری و درمان است. این بیماری میتواند در دو نوع حاد و مزمن ایجاد شود که بستگی به نوع آن روش درمانی خاص خود را می طلبد. معمولا زمانی که افراد دوره ای طولانی از یبوست را تجربه می کنند، پس از آن به بیماری شقاق مقعدی دچار می شوند. پس تا حد امکان باید از پیش آمدن یبوست جلوگیری کنید.

شقاق چیست با عکس؛ علائم و علت + روشهای درمان
شقاق چیست با عکس؛ علائم و علت + روشهای درمان

به دنبال این اتفاقات، یک زخم کوچک در داخل یا بیرون مقعد به وجود می آید.

شقاق یا فیشر چیست ؟

شقاق مقعدی، شکاف کوچکی در بافت مقعد یا داخل کانال آن است که به این کانال رکتوم می گویند. مقعد آخرین قسمت دستگاه گوارش بوده که در انتهای راست روده قرار دارد. این دریچه دارای ماهیچه هایی به نام اسفنکتر است که در حین اجابت مزاج باز می شوند تا مدفوع از آنها عبور کند. ایجاد شقاق اغلب به دلیل فشار و کشش بیش از حد بافت مقعد است. همچنین این عارضه می تواند در حین حرکت سخت روده اتفاق بیفتد که باعث درد و خونریزی می شود.

علت یا دلیل

شایع ترین علت مدفوع بزرگ یا سفت به دلیل یبوست است. شقاق همچنین ممکن است در اثر اسهال شدید، رابطه مقعدی، زایمان طبیعی یا به دلیل وارد کردن اشیا خارجی در مقعد ایجاد شود.

چه کسانی در معرض ابتلا به شقاق هستند؟

در صورتی که فرد دارای هر یک از موارد زیر باشد، بیشتر از بقیه در معرض ابتلا به بیماری شقاق مقعد قرار دارد:

  • یبوست مزمن که شما را مجبور به دفع مدفوع سخت می کند.
  • رژیم غذایی کم فیبر.
  • اسهال شدن زیاد.
  • جراحی هایی به منظور کاهش وزن که منجر به اسهال مکرر میشوند.
  • زایمان واژینال (طبیعی).
  • صدمات ناشی از ورزش ها که به مقعد وارد می شود مانند دوچرخه سواری.
  • هرگونه وضعیت التهابی در ناحیه مقعد مانند بیماری بواسیر که درمان نشده باقی بماند.
  • بیماری التهابی روده (کرون).
  • عفونت یا بیماری اچ آی وی HIV.
  • داشتن عمل جراحي اخیر در ناحیه مقد.
  • سایر درمان های پزشکی که بر حرکات روده یا مقعد تأثیر می گذارند.

علائم شقاق مقعدی

شقاق مقعد یکی از شایع ترین علل درد و خونریزی مقعد است. این علائم ممکن است در هر فرد کمی متفاوت باشد. آنها می توانند شامل موارد زیر باشند:

  • درد حین اجابت مزاج و بعد از آن که می تواند ساعت ها طول بکشد.
  • پارگی یا بریدگی قابل مشاهده در ناحیه نشیمنگاه.
  • خونریزی قرمز روشن در حین اجابت مزاج یا بعد از آن که می تواند روی لباس زیر یا دستمال کاغذی هم بماند.

علائم شقاق مقعدی ممکن است مانند سایر بیماری ها باشد. در نتیجه برای تشخیص دقیق به یک پزشک خبره باید مراجعه کنید.

انواع شقاق

فیشر مقعدی درجات و انواع مختلفی دارد و با توجه به علائم و نشانه های آن و طول مدت زمانی که این عارضه به وجود آمده است می توان نوع آن را تعیین کرد. علائم آن می تواند به آرامی و مستمر خود را نشان دهند گاهی هم همه چیز به طور ناگهانی آغاز می شود.

به طور کلی می توان این بیماری را در دو دسته قرار داد:

  • شقاق حاد: این نوع در شرایطی ایجاد می شود که بیمار برای اولین بار با علائم بیماری مواجه می شود. این نوع با شروع درد و خونریزی های ناگهانی همراه است و معمولا عمق و طول زخم کم یا سطحی است.
  • شقاق مزمن: این نوع در شرایطی به وجود می آید که درمان شقاق حاد و رسیدگی های پزشکی انجام نشده باشد و با گذشت زمان وضعیت علائم وخیم تر شده باشند. در این شرایط زخم عمیق تر بوده و با راهکارهای خانگی درمان نمی شود.
فیشر مقعدی درجات و انواع مختلفی دارد و با توجه به علائم و نشانه های آن
فیشر مقعدی درجات و انواع مختلفی دارد و با توجه به علائم و نشانه های آن

تشخیص

در ابتدا پزشک از شما میپرسد که آیا به بیماری خاصی مبتلا هستید یا خیر؟ یا تجربه شقاق و مشابه آن را قبلا داشتید؟ سپس متخصص به طور دقیق شما را معاینه می کند که این معاینه شامل بررسی مقعد و زخم ایجاد شده در آن می شود.

طی معاینه پزشک با دقت علائم را نگاه می کند و همچنین محل شکاف ممکن است به یافتن علت کمک کند. بیشتر اوقات شقاق در لبه دریچه مقعد ایجاد می شود. شکاف هایی که در کناره های مقعد ایجاد می شوند ممکن است ناشی از شرایطی مانند بیماری کرون باشند. همچنین ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق تر از موارد زیر کمک بگیرد:

  • معاینه دیجیتال رکتوم: برای معاینه دکتر دستکش استریل شده ای به دست کرده و پس از روغن زدن به انگشتانش، یکی را به آرامی در مقعد شما قرار می دهد. همچنین ممکن است از ابزاری به نام اسپکولوم استفاده کند. داخل مقعد قرار می گیرد و به آرامی منبسط می شود. این کار به پزشک اجازه می دهد تا قسمت بیشتری از مقعد را ببیند.
  • آزمایش خون: آزمایش خون می تواند با جزئیات کامل هر چیز غیر عادی که در مدفوع وجود دارد را نمایش دهد.
  • در صورت نیاز به آزمایشات بیشتر، پزشک ممکن است کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی را انجام دهد.

راه های درمان فیشر مقعدی

همانطور که قبل تر کمی اشاره کردیم، روشهای درمان شقاق به نوع، علائم و سن بیمار بستگی دارد. شقاق حاد معمولا در طی مدت کوتاهی درمان پیدا می کند و اگر فرد یبوست خود را برطرف کند، شقاقش هم خوب می شود.

شقاق مزمن مقعدی شکافی است که 6 هفته یا بیشتر طول می کشد و در نتیجه ممکن است به درمان جدی تری مانند لیزر تراپی یا عمل جراحی نیاز داشته باشد.

به طور کلی روش های درمان عبارتند از:

درمان شقاق مقعدی با لیزر

لیزر درمانی یکی از نوین ترین و آخرین دستاوردهای دنیای پزشکی است که برای درمان بسیاری از بیماری ها از جمله شقاق به کار گرفته می شود. درمان شقاق با لیزر با اثربخشی بالاتر و عوارض کمتر توانسته است جایگزین بسیار مناسبی برای انجام عمل جراحی شود و بسیاری از موارد این عارضه را حتی شقاق مزمن با درجات شدیدتر درمان نماید.

در روش درمان شقاق با لیزر ، پزشک متخصص با استفاده از انرژی اشعه ی لیزر و تاباندن آن به بافت های آسیب دیده اقدام به مسدودسازی شکاف ها و ترمیم بافت های آسیب دیده می کنند و بدین ترتیب بدون کوچکترین احساس درد و خونریزی در کوتاه ترین زمان ممکن بیماری شما برای همیشه درمان خواهد شد.

عمل جراحی یا فیشرکتومی

عمل جراحي که ممکن است آن را با نام اسفنکتروتومی جانبی داخلی هم شنیده باشید، به این صورت است که یک برش کوچک در عضله مقعد ایجاد می شود تا از فشار وارد بر آن جلوگیری کند. در نتیجه این عمل باعث می شود خون بیشتری در ناحیه جریان یابد تا بافت ها به مرور زمان بهبود یابند.

روشهای خانگی و گیاهی

این روش ها عبارتند از:

  • ایجاد تغییرات در رژیم غذایی برای کاهش اسهال یا یبوست، زیرا ممکن است نیاز به خوردن فیبر بیشتر و نوشیدن آب به مقدار کافی (8 تا 10 لیوان در روز) داشته باشید. همچنین درمان یبوست بسیار مهم است، در غیر اینصورت احتمال ابتلا به شقاق مجدد وجود دارد. در صورتی که نمی دانید چه تغییری در رژیم غذایی خود باید ایجاد کنید، از یک متخصص تغذیه کمک بگیرید. دریافت فیبر کافی از یبوست و حرکات روده ای سخت جلوگیری می کند.
  • حمام سیتز یا نشستن در وان کم عمق تا 20 دقیقه در روز می تواند به تسکین علائم کمک کند.
  • استفاده از نرم کننده های مدفوع مانند داروهای نرم کننده و مکمل های فیبری می توانند به کاهش یبوست کمک کنند.
  • استفاده از داروهایی مانند کرم، پماد یا شیاف مانند نیترات ها و مسدود کننده های کلسیم ممکن است به درمان شقاق کمک کنند.

عوارض احتمالی شقاق مقعدی چیست؟

درد ناشی از شقاق می تواند باعث اسپاسم ماهیچه در عضله اسفنکتر خارجی یا داخلی مقعد شود. این عارضه می تواند روند بهبودی شقاق را بسیار کند و زمان بر کند. یکی دیگر از عوارض اسپاسم این است که زمان دفع، ممکن است زخم شقاق را باز و عمیق تر کند. این چرخه می تواند منجر به شقاق مزمن مقعدی در بسیاری از افراد شود.

عوارض دیگر می توانند شامل موارد زیر باشد:

  • درد و ناراحتی مداوم
  • مشکل در دفع مدفوع
  • خارج نشدن مدفوع به دلیل درد
  • سپری کردن روز های سخت همراه با درد
  • بازگشت شقاق پس از درمان نامناسب
  • عفونت پر از چرک (آبسه)
  • حرکات روده ای غیر عادی و گازهای کنترل نشده