ارتودنسی دندان چیست + مراحل + سن شروع + عوارض + هزینه ارتودنسی

عوارض ارتودنسی-ارتودنسی ثابت-مراحل ارتودنسی دندان-ارتودنسی متحرک
عوارض ارتودنسی-ارتودنسی ثابت-مراحل ارتودنسی دندان-ارتودنسی متحرک

ارتودنسی دندان چیست؟

درمان ارتودنسی یکی از راه های مرتب کردن و حرکت دندان ها به منظور بهبود زیبایی و عملکرد آن ها ست ، همچنین می تواند باعث بهتر شدن وضعیت لثه و تسهیل رعایت بهداشت دهان شود. برخی افراد دارای دندان های بیرون زده و جلو آمده هستند که می تواند باعث صدمه دیدن راحت تر دندان ها شود . بعضی نیز فک جلو زده یا عقب تر از حالت طبیعی دارند که این موارد نیز با ارتودنسی درمان می شود.

بنابراین می توان گفت که: ارتودنسی شاخه ای از دندانپزشکی است که دندان ها ی نامرتب  را ردیف می کند و ناهنجاری  فک ها را جراحی و اصلاح میکند، به طور کلی درمان های ارتودنسی به دو دسته ارتودنسی متحرک و ثابت تقسیم می شوند.

انواع روش های ارتودنسی

  • ارتودنسی ثابت

ارتودنسی ثابت یا همان (fixed appliance ) ، دستگاهی است که با چسبیدن به دندان ها و ثابت شدن در دهان به مرتب شدن دندان ها کمک می کند. این دستگاه که از اجزا مختلفی مانند کش و سیم های فلزی تشکیل شده است، به سلامت دهان و دندان کمک بسیاری می کند.

ارتودنسی ثابت دارای 4 قسمت اصلی میباشد که عبارتند از:

1- براکت : براکت که از جنس فلز یا سرامیک است و معمولاً به سطح جلویی دندان چسبانده می‌شود.
2- باندینگ یا بند فلزی : باندینگ و یا بند فلزی دو روش اتصال براکت‌های ارتودنسی به دندان‌ها هستند. که با توجه به موقعیت دندان ها متفاوت می باشند
3- سیم (آرچ وایر) : سیم نازک فلزی که به آن آرچ وایر نیز می‌گویند، براکت‌ها را به هم متصل کرده و از طریق آنها به دندان‌ها فشار وارد می‌کند. وجود سیم ارتودنسی باعث شده بسیاری افراد درمان ارتودنسی را به عنوان سیم کشی دندان‌ها بشناسند.

4- حلقه کشی لیگاچور (به الاستیک لیگاچور یا اورینگ نیز شناخته می‌شود) : حلقه کشی یا الاستیک یک حلقه شفاف یا رنگی کوچک است که دور براکت قرار می‌گیرد تا سیم را در جای خود نگه دارد. لیگاچور پلاستیکی معمولاً در هر بار مراجعه به ارتودنتیست تعویض می‌شود. برخی انواع براکت‌ها مانند سیستم ارتودنسی دیمون نیازی به لیگاچور ندارد و دارای صفحاتی هستند که کار آن را انجام می‌دهند

  • سیستم ارتودنسی متحرک

ویژگی این نوع ارتودنسی قابلیت برداشتن و گذاشتن آن است. اما استفاده از این روش به این معنا نیست كه فرد هر زمان دلش خواست از آن استفاده كند. در این روش نیز فرد باید دست‌كم 18 ساعت به طور پیوسته آن را در دهان قرار دهد. نكته مهم آن است كه این روش تنها در مشكلات جزئی و در بیشتر مواقع به عنوان درمان پیشگیری استفاده می‌شود. یكی دیگر از نكات مهم آن است كه میزان نتیجه بخش بودن آن به میزان همكاری بیمار و عمل به توصیه‌ها بستگی دارد.

  • ارتودنسی لینگوال

در این روش براكت‌های ارتودنسی در پشت دندان‌های فك بالا و پایین چسبانده می‌شود. این سیستم به دلیل مزاحمت‌های فراوان برای زبان هنگام تكلم و غذاخوردن و نیز به دلیل شكسته و كنده شدن هنگام شستن دهان چندان عملی نبوده و پیشنهاد نمی‌شود.

  • ارتودنسی دیمون

ارتودنسی دیمون از تکنولوژی متفاوتی بهره می‌گیرد، سازو کار لغزشی کشویی، جایگزین براکت‌های سیمی معمول و کش می‌شود. در نتیجه درمان کوتاه‌تر و مراحل آن سریع‌تر می‌شود، بیمار در طول درمان راحت‌تر است. سیستم دیمون نیروهای قوی‌تری را به دندان‌هایی وارد می‌کند که بی نظمی آنها شدیدتر است. از آنجایی که بخش‌های سرامیکی و استیل ضدزنگ وضوح کمتری دارند، بیمارانی که نگران نظر اطرافیان درباره انجام دادن ارتودنسی هستند، ارتودنسی دیمون را ترجیح می‌دهند.

  • ارتودنسی نامرئی

پلاک شفاف ارتودنسی نامرئی به تدریج دندان‌ها را به سمت موقعیت بهتر حرکت می‌دهد. در این روش از مجموعه پلاک‌های پلاستیکی شفافی استفاده می‌شود که به خوبی روی دندان می‌نشیند. به جای آن که سیم‌ها هر چند هفته یک بار سفت شود، پلاک جدیدی در اختیار بیمار قرار داده می‌شود تا دندان‌ها به تدریج مرتب شود. البته بیمار باید به طور تمام وقت به جز هنگام غذا خوردن، مسواک زدن یا نخ کشیدن از پلاک استفاده کند. پلاک زمانی دندان‌ها را صاف می‌کند که روی آنها قرار داده شود.

  • ارتودنسی فانکشنال

کار برد ارتودنسی فانکشنال به طور معمول برای بیمارانی است که فک بالای آنها جلو آمده و فک پایین آنها عقب رفته است. این روش از ارتودنسی هم توسط پلاک های متحرک فانکشنال انجام می شود و هم توسط دستگاه های ثابت .

بهداشت دهان و دندان-جراحی فک دندان-عوارض ارتودنسی-ارتودنسی دندان چیست
بهداشت دهان و دندان-جراحی فک دندان-عوارض ارتودنسی-ارتودنسی دندان چیست

چه سنی برای شروع درمان ارتودنسی مناسب است؟

زمان مناسب برای شروع درمان ارتودنسی بستگی به نوع ناهنجاری دارد، در مورد بیمارانی که مشکلات اسکلتی دارند، به‌عنوان مثال فک بالای آن‌ها جلوتر از موقعیت طبیعی است یا برعکس فک پایین‌شان عقب‌تر از موقعیت مناسب خود قرار گرفته، بهترین زمان برای شروع درمان، سال‌های قبل از بلوغ است چون می‌توان از رشد کودکان و نوجوانان برای درمان این ناهنجاری‌ها استفاده کرد.

بنابراین حوالی سن 9 سالگی برای دختر خانم‌ها و حوالی سن 11 سالگی برای پسرها توصیه می‌شود. در مورد مشکلاتی که صرفاً مربوط به دندان‌ها می‌شود محدودیت سنی وجود نداشته ولی زمان طلایی برای درمان حوالی 12 سالگی است. بر اساس توصیه انجمن دندانپزشکان آمریکا (ADA) بهترین سن ویزیت جهت دندانپزشک عمومی مقارن با رویش دندانهای شیری یعنی حدود 7 سال اول تولد می‌باشد.

اگر ناهنجاری‌ها مربوط به استخوان فک باشد و تا قبل از بلوغ تشخیص داده نشود، بیمار ممکن است نیاز به جراحی فک پیدا کند، بنابراین تشخیص به موقع (محدوده سنی 6 تا 10 سالگی) می‌تواند باعث جلوگیری از جراحی فک و صورت، و تأمین زیبایی در سن بالاتر شود. با این حال برای ارتودنسی محدودیت زمانی معمولاً وجود ندارد و تا زمانی که دندان در دهان سالم است می‌توان این درمان را انجام داد، ولی هرچه سن کمتر باشد بهتر است.

ارتودنسی بکنم یا نه؟

زمانی که فرد دارای مشکلاتی مانند نامرتبی دندان‌ها، نبود دندان یا وجود فاصله بین دندان‌ها، داشتن دندان اضافی، زاویه و چرخش دندان‌ها یا مشکلاتی از قبیل جلو یا عقب بودن فک‌ها نسبت به جمجمه باشد که تمامی این موارد توسط متخصص ارتودنسی تشخیص داده می‌شود، شخص کاندید انجام درمان ارتودنسی می‌باشد.

قبل از شروع هرگونه درمان ارتودنسی، دندانپزشک شما باید از عدم وجود هرگونه پوسیدگی یا مشکلات لثه نظیر التهاب یا تحلیل مطمئن شود. در صورت وجود هرگونه پوسیدگی یا مشکلات لثه بهتر است ابتدا طرح درمان ارتودنسی شما توسط متخصص ارتودنسی مشخص گردد و سپس اقدام به ترمیم دندان‌ها نمائید.

دلیل این امر این است که ممکن است بعضی از دندان‌های پوسیده یا مشکل‌دار در زمان درمان ارتودنسی کشیده شوند و شما نیاز به صرف هزینه برای ترمیم آن‌ها نداشته باشید.

مراحل ارتودنسی بزرگسالان چگونه است؟

روش درمان ارتودنسی به گونه ای است که با یک جلسه درمان صورت نمی گیرد، بلکه ارتودنسی دارای روند درمانی طولانی مدت است که گاهی ممکن است تا سه سال طول بکشد. این روند درمانی توسط پزشک متخصص ارتودنسی برنامه ریزی می شود.

1.مشاوره اولیه: در این مرحله بیمار تمامی سوالات و نگرانی های خود از روند درمان را با پزشک درمیان می گذارد و پزشک موظف است تا توضیحاتی شامل: مشکل بیمار، روند درمان، عوارض عدم درمان ناهنجاری و فواید درمان به بیمار شرح دهد.

2. معاینه تخصصی بیمار: در این مرحله پزشک باید بر اساس مدارک پزشکی موجود مجدد به معاینه تخصصی دندان و فک بیمار بپردازد.

3. برنامه ریزی درمان: با توجه به معاینات انجام شده، یک برنامه ریزی در مورد زمان های مراجعه و شیوه درمان و طول درمان به بیمار ارائه می شود. همچنین در این مرحله درباره تمامی هزینه ها با بیمار باید صحبت شود.

4. راهنمای رعایت بهداشت دهان و دندان: برای موثر واقع شدن درمان ارتودنسی بزرگسالان همکاری بیمار در زمینه رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار موثر است.

5. قرار دادن دستگاه ارتودنسی: اصلی ترین بخش درمان قرار دادن دستگاه ارتودنسی است.

6. تاثیر دستگاه ارتودنسی: طولانی ترین بخش درمان زمان تاثیر گذاری دستگاه ارتودنسی است

7. نگهداری و معاینات منظم: برای آنکه احتمال بازگشت دندان ها به موقعیت اول به وجود نیاید با توجه به تشخیص متخصص باید تا مدت ها از نگهدارنده ها استفاده شود، برای بررسی بهتر باید سه تا شش ماه پس از اتمام درمان به متخصص مراجعه کنید.

آیا درمان های ارتودنسی تنها برای زیبایی است؟

درمان های ارتودنسی به منظور برقراری رابطه بین دندانی و فکی بهتر انجام می گیرد. با این درمان ها نه تنها به زیبایی بیشتر دست می یابیم بلکه می توانیم با رعایت بهداشت از پوسیدگی های بیشتر که براثر نامرتبی و روی هم قرارگرفتن برخی از دندان ها یا فاصله بین دندانی جلوگیری کنیم. این روش با قرار گرفتن دندان ها در محل خود و ایجاد روابط فکی صحیح، سبب تلفظ بهتر حروف و کلمات توسط بیمار و نهایتا حضور با اعتماد به نفس او در جامعه می شود.

دو گروه درمان های ارتودنسی

یک گروه از درمانهای ارتودنسی برای تصحیح دندانها است و یک گروه از درمانها برای رفع ناهنجاری های فکی می باشد. درمان هر یک از این ناهنجاری ها نیاز به استفاده از دستگاه مخصوص خود را دارد. در صورتی که بیمارِ دارای ناهنجاری دندانی و یا فکی به موقع مراجعه نماید و همکاری خوبی داشته باشد، می توان مشکلات بیمار را به راحتی با ارتودنسی درمان نمود ، اما اگر بیمار به موقع مراجعه ننماید و یا همکاری خوبی در حین درمان ارتودنسی نداشته باشد و یا شدت ناهنجاری فکی بسیار زیاد باشد بیمار نیاز به ارتودنسی به همراه جراحی خواهد داشت.

پلاک های متحرک و سیم های ثابت ارتودنسی چه فرقی با هم دارند؟

دستگاه متحرک حین درمان توسط بیمار قابل خارج شدن و جای‌گذاری است اما نوع ثابت را فقط ارتودنتیست می‌تواند جای‌گذاری كند و در پایان درمان از دهان خارج کند. در سنین پایین تر و درمانهای خفیف تر، گاها درمانهای متحرک کفایت می کنند.

ارتودنسی رنگی چیست؟

در درمان ارتودنسی ثابت، جهت حرکت دندان ها از براکت ها و سیم های ارتودنسی استفاده می شود. براکت های ارتودنسی همان نگین هایی هستند که در طی درمان ارتودنسی بر روی دندان ها چسبانده می شوند و برای ردیف کردن و مرتب کردن دندان‌ها به کار می‌روند و کمک می‌کنند تا با نیروی سیم ارتودنسی، دندان ها به محل صحیح هدایت شوند.

برای این که نیروی سیم ارتودنسی  به دندان ها منتقل شود، باید سیم را به براکت متصل نمود. برای این کار از کش های کوچکی استفاده می شود که بر روی براکت های ارتودنسی قرار می گیرند و در طی درمان، سیم را در اتصال با براکت ها نگه می دارند. این کش ها در رنگ های مختلفی وجود دارند و هنگامی که بر روی براکت های ارتودنسی قرار می گیرند، باعث می شوند که در طی درمان براکت های ارتودنسی رنگی به نظر برسند و به همین دلیل بسیاری از مردم به آن ارتودنسی رنگی می گویند.

از آنجایی که بسیاری از بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی ثابت قرار می گیرند، کودکان و نوجوانان هستند این کش های رنگی بسیار مورد استقبال قرار می گیرند و گاهی بسیاری از بیماران از همان روز اول مراجعه درخواست ارتودنسی رنگی می کنند.

در حقیقت براکت های ارتودنسی فلزی هستند و رنگ آنها در تمامی بیماران مشابه می باشد، ولی به دلیل این که در طی ویزیت های ماهیانه ارتودنسی کش های روی براکت ها تعویض می شوند و از رنگ های مختلف استفاده می شود؛ بعضی از بیماران تصور می کنند که براکت های ارتودنسی در رنگ های مختلفی وجود دارند و به همین دلیل آن را ارتودنسی رنگی می نامند.

نگین ارتودنسی-ارتودنسی رنگ قرمز-ارتودنسی رنگ سفید-ارتودنسی طوسی-ارتودنسی آبی
نگین ارتودنسی-ارتودنسی رنگ قرمز-ارتودنسی رنگ سفید-ارتودنسی طوسی-ارتودنسی آبی

آیا ارتودنسی موجب برطرف کردن مشکلات گوارشی هم می‌شود؟

بله، در حالت عادی هر دندان بالا با دو دندان پایین در تماس است. چنانچه این وضعیت دندان وجود نداشته باشد، غذا به خوبی آسیاب نشده و هضم غذا و در نتیجه گوارش آن با مشکل روبرو می‌شود. درمان ارتودنسی، باعث ایجاد تماس مناسب دندان‌ها و در نتیجه افزایش تاثیر جویدن خواهد شد.

آیا برای تمیز کردن دندان‌ها حین درمان ارتودنسی، دستورالعمل خاصی وجود دارد؟

معمولا پس از جای‌گذاری دستگاه‌های ارتودنسی به علت افزایش گیر کردن موادغذایی، میزان باکتری و پلاک در محیط دهان افزایش می‌یابد و در نتیجه، امکان پوسیدگی دندان‌ها زیاد می‌شود. بنابراین بیمار باید پس از هر وعده غذا، دندان‌ها و دستگاه‌ها را به دقت تمیز کند.

برای این کار می‌توان از مسواک معمولی یا مسواک مخصوص ارتودنسی که باعث سهولت در تمیز کردن دندان‌ها می‌شود، بدون ضربه زدن، استفاده کرد و بهتر است قبل از خواب از دهان‌شویه فلورایددار نیز استفاده شود.

علت بوی بد دهان در طول درمان ارتودنسی چیست؟

گاهی اوقات ممکن است دندانی شروع به پوسیده شدن کرده باشد یا گاهی اوقات عدم رعایت بهداشت دقیق باعث ایجاد بوی بد دهان می شود و اگر حتی یک ذره ماده غذایی لای براکت یا بند یا روی پلاک متحرک باشد باعث ایجاد بوی بد دهان می شود، در موارد ارتودنسی های متحرک نیز هنگامی که پلاک متحرک بو بگیرد نشان دهنده این است که بیمار از پلاک به اندازه لازم و درست استفاده نکرده و همکاری ضعیفی داشته است که با شستن پلاک با آب لیمو یا آب پرتقال این بوی بد رفع می شود.

پس در هر صورت رعایت بهداشت دقیق ضروری است و چکاب کامل دندان ها نیز توسط متخصص ارتودنسی توصیه می شود.

با درد پس از مراجعه به ارتودنتیست چه باید کرد؟

این درد 3 تا 5 روز بعد برطرف میشود و می توان برای آن مسکن مصرف کرد.

آیا امكان برگشت درمان ارتودنسی وجود دارد؟

پس از اتمام ارتودنسی برای آنكه نتیجه حفظ شود باید دستورالعمل‌های خاصی را در نظر داشت. گاهی اوقات سهل انگاری افراد بعد از ارتودنسی باعث جابه جایی ناخواسته دندان‌ها می‌شود. اما نكته مهم آن است كه بدن هر فرد در برابر تغییرات ناگهانی واكنش‌های نامطلوبی نشان می‌دهد بنابراین بهتر است درمان‌های ارتودنسی به صورت آهسته و پیوسته انجام شود.

هزینه های ارتودنسی چقدر است؟

هزینه های درمان ارتودنسی به عوامل زیادی بستگی دارند. با این وجود این هزینه‌ها معمولا به صورت یکجا پرداخت نمی‌شوند. حتما در جلسه اول مشاوره با متخصص ارتودنسی درباره نحوه پرداخت هزینه‌ها صحبت کنید. این عوامل عبارتند از:

  • نوع درمان
  • طول مدت درمان
  • میزان به هم ریختگی دندان‌ها
  • نیاز به درمان‌های جانبی مانند جراحی فک در کنار ارتودنسی
  • دستمزد متخصص

عوارض جانبی درمان ارتودنسی چیست؟

اگر درمان ارتودنسی توسط متخصص مربوطه انجام نشود امکان مواردی مانند: تحلیل داخلی یا خارجی دندان، افزایش می یابد.
زردی دندانها پس از درمان ارتودنسی می تواند با بلیچینگ (سفید کردن دندان) برطرف شود. اگر در دوره درمانی بهداشت رعایت نشود، می تواند موجب التهاب و قرمزی و افزایش حجم لثه ها شود.

3 نکته مهم:

1- بدن انسان در برابر تغییرات ناگهانی واکنش‌های نامطلوبی نشان می‌دهد. بنابراین، بهتر است درمان‌های ارتودنسی به صورت آهسته و پیوسته انجام گیرند، عجله عامل شکست بسیاری از درمان‌های ارتودنسی است.

2- مکیدن انگشت و پستانک پس از سن ۴ سالگی، موجب بروز بیماری‌های دهان و دندان از جمله پوسیدگی زودرس دندان‌ها و بی نظمی در قوس دندان‌ها می‌شود.

3- استفاده از برخی از داروها مثل ایبوپروفن باعث کند شدن حرکت دندان‌ها می‌شود در این زمینه با متخصص ارتودنسی مشورت کنید.