لکنت زبان|علت و درمان لکنت زبان کودکان|لکنت زبان ناگهانی

لکنت زبان|علت و درمان لکنت زبان کودکان|لکنت زبان ناگهانی

لکنت زبان چیست؟

لکنت زبان در DSM به عنوان وضعیتی تعریف می شود که طی آن روانی تکلم به گونه ای نا متناسب با سن فرد دچار اختلال می شود. لکنت زبان معمولا قبل از 12 سالگی نمود می یابد، هرچند که در اکثر موارد از هجده ماهگی تا 9 سالگی قابل تشخیص است، دوره اوج آن، بین 2 تا سه و نیم سالگی و 5 تا 7 سالگی است. این اختلال نه به صورت ناگهانی، بلکه در طول زمان پدیدار و ماندگار می شود. البته در مواردی ممکن است افراد در هنگام روخوانی، آواز، صحبت با حیوانات و اشیاء علائمی نشان ندهند.

علت لکنت زبان در کودکان

• مرحله اول

این مرحله در دوران پیش از مدرسه و معمولا به صورت دوره ای و بعد از توانایی گفتار مطرح می شود. در این دوره که لکنت زبان اختلالی گذرا به نظر می رسد، کودک مبتلا به لکنت زبان بیشتر درهنگام هیجان، عصبانیت، یا وقتی چیز زیادی برای گفتن دارد و دیگر شرایط استرس زا، دچار لکنت می شود.

• مرحله دوم

در این مرحله، که در نخستین سالهای مدرسه پدیدار می شود، لکنت به صورت مزمن درآمده به کل گفتار گسترش می یابد. در این مرحله دوره های بهبودی بسیار کم است و کودک از لکنت زبان خود آگاهی دارد.

• مرحله سوم

این مرحله در اواخر کودکی و اوایل نوجوانی- بعد از 8 سالگی- شروع شده و تا بزرگسالی ادامه می یابد. در این مرحله لکنت زبان بیشتر در موقعیتهای خاص همانند صحبت در سرکلاس، حرف زدن با افراد ناآشنا، خرید، تلفن و شرایط استرس زا ظاهر می شود.

• مرحله چهارم

این مرحله اغلب در اواخر نوجوانی شروع می شود و تا بزرگسالی ادامه می یابد. در این دوره افراد مبتلا به “لکنت زبان” از بیان کلمه ها و صداها بیمناک اند و جانشین سازی و ادای اشتباه کلمات رایج است. همچنین این افراد از ورود یا قرار گرفتن در موقعیت هایی که نیازمند گفتار است دوری می کنند و در این مواقع علائم دستپاچگی و ترس نشان می دهند.

لکنت زبان در حالتهای پیشرفته معمولا با به هم زدن مکرر پلک ها، تیک یا لرزش لب ها و فک همراه می شود. با توجه به اینکه این اختلال در پیشرفت تحصیلی یا شغلی تداخل می کند و از طرف دیگر، به علت اینکه این افراد معمولا مورد اذیت و آزار همسالان خود قرار می گیرند و مسخره می شوند، به اضطراب و افسردگی آنها دامن زده شده و خود پنداره ضعیفی پیدا می کنند که ارتباطات آنها را تحت الشعاع قرار می دهد.

ملاک های تشخیصی اختلال لکنت زبان

الف. اختلال در روانی بهنجار و الگوی زبانی تکلم (نامتناسب با سن فرد) که با رخداد یک یا چند مورد زیر نمود می یابد:

• تکرار صوتها
• شیده گویی صداها
• یک علامت الحاقی در سخن گفتن بدون رابطه دستوری با آن.
• واژه ها شکسته (مکث بین واژه ها)
• انسداد صدادار یا خاموش (مکث پرشده یا نشده در کلام)
• درازگویی (جابه جاسازی واژه به خاطر اجتناب از واژه های مشکل آفرین)
• تولید واژه به همراه تنش فیزیکی فراوان
• تکرار واژه های کامل تک هجایی

ب. اختلال در پیشرفت تحصیلی یا شغلی یا روابط اجتماعی تداخل ایجاد می کند.

ج. اگر یک نقیصه ی گفتاری حسی یا حرکتی وجود داشته باشد، مشکلات زبانی در زمره مشکلاتی قرار می گیرند که معمولا با این اختلالها همراه هستند.

میزان شیوع لکنت زبان

1 تا 3 درصد کودکان ممکن است دچار این اختلال باشند. پسرها در حدود چهار برابر دخترها به این اختلال مبتلا می شوند. این اختلال در خانواده هایی که سابقه چنین اختلالی را دارند، بیش از خانواده های دیگر به چشم می خورد.

عوامل خطر

یکی از عامل های لکنت زبان، ژنتیک است. خطر لکنت زبان در بین خویشاوندان درجه اول مبتلا به این اختلال با شروع کودکی بیشتر از سه برابر خطر در کل جمعیت است. همچنین لکنت زبان یا عدم فصاحت علاوه بر اینکه جلوه ای از بیماری است، استرس و اضطراب می توانند آن را تشدید کنند. عامل دیگر تأثیر گذار در این اختلال، کمبودهای حسی است. لکنت زبان می تواند با اختلال شنوایی، کمبود حسی دیگر یا کمبود گفتاری- حرکتی ارتباط داشته باشد. لکنت زبان می تواند به عنوان عارضه جانبی دارو روی دهد و ممکن است به وسیله رابطه زمانی با قرار گرفتن در معرض دارو، تشخیص داده شود.

عوامل مهم بروز لکنت زبان

• عوامل ژنتیکی و عصب شناسی

تحقیقات گروهی از متخصصین گفتار درمانی نشان میدهد، کودکانی که خانواده هائی با سابقه اختلالات گفتاری، روان صحبت نکردن و لکنت زبان هستند، بیشتر احتمال دارد که دچار نقض سیستم گویائی شوند. براساس این پژوهشها، فرد مبتلا به لکنت زبان از نظر ژنتیکی با شخص سالم متفاوت است.

• عوامل بیولوژیک

از آنجائی که سلامت مغز در گفتار و کلام کودک از اهمیت ویژه ای برخوردار است، لذا هر گونه فشار، آسیب، ضربه و صدمه ای به مغز میتواند عوارض گوناگونی در برداشته باشد. از جمله؛ فشارها و آسیب های هنگام زایمان، نرسیدن اکسیژن به نوزاد هنگام تولد، آسیب های مغزی، صرع، بیماریهای عفونی مغز که منجر به اختلال سیستم گویائی در مغز شوند میتواند منجر به بروز لکنت زبان در کودک شوند.

• عوامل روانشناختی

بدیهی است هر کودکی دارای توانائیها، استعدادها، ویژگیها و خصوصیات رفتاری خاصی است که او را از سایر کودکان متمایز میکند. هیجانات، احساسات تنشها، ضربه های عاطفی و… همگی از جمله عوامل روانی گوناگونی هستند که میتوانند تأثیراتی منفی بر گویش و کلام گذارند.

• عوامل محیطی

در برخی موارد متأسفانه والدین، مربیان و اعضاء خانواده کارهائی میکنند که مانع از سخن گفتن عادی کودک میشود و او را به عجولانه صحبت کردن و اشتباهات گفتاری وا میدارد. برای مثال، قطع کردن نابه جای کلام کودک، انتقادهای بیش از اندازه از صحبت های کودک، اصلاح گفتار کودک (تلفظ صداها، کلمات و جملات)، کامل کردن جملات کودک، شتابزده صحبت کردن با کودک، تأکید بیش از اندازه به کودک باری تند حرف زدن، فشارهای انضباطی شدید توقعات بیش از حد توان کودک، تجربیات ناگوار زندگی، اضطراب شدید مادر و….

علت لکنت زبان ناگهانی در کودکان

“لکنت زبان ناگهانی در کودکان” احتمالا به علل روانشناختی مانند ترس و وحشت ناگهانی بازمی‌گردد و معمولا بعد از مدتی به طور خودبه‌خود رفع می‌شود. لکنت ناگهانی زبان معمولا بعد از یک حادثه ترسناک به وجود می‌آید و اغلب یک پدیده مربوط به دوران خردسالی است اگرچه ممکن است در بزرگسالان نیز اتفاق بیافتد. اختلال لکنت زبان شاید برای هفته‌ها و یا سال‌ها در فرد باقی بماند.

لکنت ناگهانی زبان اگر چه یک موضوع نگران کننده برای والدین می‌باشد اما در اکثر کودکان بدون نیاز به مراجعه به متخصص و به مرور زمان بهبود پیدا می‌کند. با این حال برای برخی‌ها این اختلال می‌تواند مادام العمر بوده و باعث ایجاد مشکلاتی در عملکرد فرد در مدرسه و یا محیط کار شود.

علل بروز لکنت زبان ناگهانی در کودکان چیست؟

1- اگر کودک از ابتدا به خوبی صحبت می‌کرده و مشکل گفتاری نداشته است اما چند هفته یا چند روز است که لکنت پیدا کرده است، علت آن می‌تواند روانشناختی باشد که بهتر است توسط روانشناس بررسی شود.

2- مشکل در فرایندهای مغزی؛ این افراد در فرایند تکلم و در تعامل پیام‌های مغزی با ماهیچه‌ها و اندام‌های مورد نیاز در گفتار مشکل دارند.

3- اضطراب کودکان، نگرانی، ترس ناشی از جروبحث والدین و ناامن بودن فضای تربیتی خانه از جمله علل روانشناختی لکنت زبان ناگهانی می‌باشد.

4- ژنتیک؛ در حدود 60 درصد از تمام کسانی که دچار لکنت زبان هستند در اقوام نزدیک‌شان افراد مبتلا به “لکنت زبان” وجود دارند.

5- عارضه‌های گفتاری و زبانی و تاخیرهای شناختی، سرعت زیاد حین تکلم و افزایش دامنه لغات در کودک نیز می‌تواند از دلایل عمده این مشکلات گفتاری باشد.

درمان لکنت زبان ناگهانی ، به کودکمان چگونه کمک کنیم؟

1- هنگامی که لکنت زبان شدت می‌گیرد از او نخواهید به صحبت با دیگران بپردازد. به جای آن بگذارید کاری را که نیاز به صحبت کردن ندارد انجام دهد.

2- بدون این که بی‌حوصلگی نشان دهید به دقت به حرف‌های او توجه کنید. ارتباط چشمی داشته باشید.

3- از درست کردن و کامل کردن جملات او اجتناب کنید.

4- مواظب باشید در مواقعی که کودکتان با لکنت زبان صحبت می‌کند، دلیل این گونه صحبت کردن را از کودک نپرسید یعنی به او نگویید که «چرا این طوری صحبت می کنی؟»

5- به کودک نگویید که قبل از صحبت کردن فکر کند.

6- هنگام صحبت کردن با کودکتان به آرامی با وی صحبت کنید.

7- همه درخواست‌هایش را عملی نکنید.

8- اگر فرزندتان لکنت دارد باید بدانید، زمانی که عصبانی می‌شود نمی‌تواند احساسات و هیجانات خود را به صورت روشن و به درستی بیان کند در نتیجه داد می‌کشد. پس زمانی که عصبانی می‌شود، او را درک کنید، آرامش خود را حفظ کنید و از تذکر، تهدید، توهین و … استفاده نکنید.

9- وقتی کودک تمایلی به صحبت کردن ندارد او را وادار به صحبت کردن ننمایید.

10- بین صحبت کردن کودک صحبت‌هایش را قطع ننمایید.

11- مواظب باشید به خاطر مشکلات گفتاری او، تسلیم خواسته‌های غیر منطقی او نشوید.

12- از روش صحبت کردن او انتقاد نکنید و به او برای صحبت کردن درست فشار نیاورید.

13- از کودکتان نخواهید که همیشه دقیق و درست صحبت نماید.

14- از عنوان کردن این اختلال به کودک واهمه نداشته باشید. به سوال های او در این مورد به گونه ای پاسخ دهید تا او قبول کند که اختلال در گفتار امر عادی است و همه تا حدی در زندگی به آن دچار می‌شوند.

15- محیطی لذت‌بخش و آرام برای صحبت کردن ایجاد کنید.

16- والدین با آرام و شمرده صحبت کردن می‌توانند الگوی خوبی برای فرزندان خود باشند.

17- با توجه کامل به صحبت کردن با او بپردازید. به عنوان مثال هنگام شام او را در مکالمه خانوادگی دخالت دهید.

18- لکنت ناگهانی زبان اغلب ناشی از یک واقعه ترسناک برای کودک است و لازم است کودک از محیط‌هایی که باعث وحشتش می‌شود دور نگهداشته شود.

19- کودکتان را مورد انتقاد قرار ندهید.

20- توجه داشته باشید که اگر فرزندتان حتی بعد از دو سالگی نمی‌تواند حروف را به خوبی تلفظ کند، به طور مثال «ر» را «ل» تلفظ می‌کند، در تلفظ حروف مشکل دارد و لکنت زبان ندارد پس این اصطلاح را برای او به کار نبرید.

21- در صورت عدم بهبودی دارو برای درمان و گفتار درمانی کمک خواهد کرد. بدانید که گفتار درمانی سریعا جواب نمی دهد و نیازمند جلسات متعدد است پس زود خسته نشوید و ادامه دهید.

22- هرچند که عباراتی مانند «صبر کن و نفس عمیق بکش»، «یواش‌تر» به منظور کمک به اوست اما شاید باعث شود او حساس‌تر شود. از استفاده از این عبارات بپرهیزید.

23- لکنت در همه کودکان به یک شکل نیست. در گروهی از کودکان لکنت همراه با اضطراب، فشارهای عصبی، تیک‌های جسمانی، تغییر حالات چهره و حتی گریه است و در گروهی دیگر، لکنت موجب ناتوانایی‌ های شدید ارتباطی می شود.

چه زمانی از پزشک و گفتار درمانگر (گفتار درمانی) کمک بخواهیم؟

بروز “لکنت زبان ناگهانی در کودکان” باعث ایجاد نگرانی‌ها و ناراحتی‌های فراوانی در والدین می‌گردد. در اغلب کودکان مبتلا به لکنت زبان قبل از 5 سالگی لکنت زبان به خودی خود از بین می‌رود و نیاز به هیچگونه مداخلات درمانی مانند “گفتار درمانی” ندارد. اما اگر لکنت زبان مدام اتفاق می‌افتد و همراه با حرکات صورت و بدن است بهتر است که برای ارزیابی شرایط کودک به یک گفتار درمان مراجعه نمایید.

مخصوصا اگر کودکتان 5 ساله شده و علائم زیر را از خود نشان می‌دهد

• وقتی تکرار کل کلمات یا جملات برای کودک سخت می‌شود.
• وقتی کودک کلمات را بیشتر از قبل می‌کشد.
• وقتی صحبت کردن برای کودک بسیار سخت و محدود می‌شود.
• وقتی متوجه می‌شوید کشش بعضی از عضلات صورت بیشتر شده است.
• وقتی کودک سعی می‌کند از موقعیت‌هایی که نیاز به حرف زدن دارد اجتناب کند.
• وقتی کودک کلمه‌ای را از ترس لکنت زبان عوض می‌کند.
• وقتی مشکلات زبانی دیگری نیز همراه با لکنت مشاهده نمایید.

منابع:
کاشانی و وزیری، روان شناسی مرضی.
پنجمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM5)
ravanasay.ir–setare.com–drvalipour.ir