بیماری گال چیست|تشخیص,پیشگیری,درمان “گال”|علائم بیماری گال
فهرست سرفصل ها
گال چیست؟
جَرَب یا گال (Scabies) یک بیماری انگلی خارشدار بوده و عامل آن بندپایی از گروه هیرهها به نام هیره خارشی است. هیرههای خارشی موجوداتی شبیه کنه اما بسیار کوچکتر و میکروسکوپی و مادههای آنها با طولی در حدود ۰٫۴۵ تا ۰٫۳ میلی متر هستند. مایت (mite) یا هیره عامل بیماری گال، بنام سارکوپت اسکیبی (sarcopt scabie) نوع انسانی است که 8 پا دارد. نوع حیوانی باعث گال نمیگردد و حیوانات نقشی در انتقال گال ندارند. مایت توسط چشم دیده نمیشود و تنها در لایه اپیدرم یعنی سطحیترین لایه پوست زندگی میکند و طول عمر ان 30 روز است. انواع ماده مایت روزانه تا 90 تخم میگذارندکه در عرض 10 روز بالغ میشوند و از این رو افراد بالغ مبتلا به گال بطور متوسط حداکثر 100 مایت بالغ در پوست خود دارند.
این بیماری از شایعترین بیماریهای پوستی خارشدار در جهان است. خارش به دلیل تراوشهای بدن انگل است. انگل تونلهای متعددی در داخل پوست حفر مینماید و در آنها زندگی و تخمگذاری میکند. انگل همه جای پوست را میتواند درگیر سازد ولی شایعترین نواحی پشت و کف دستها، فضاهای بین انگشتان، مچ، آرنج، زیر بغل، کشاله ران و نوک سینه هستند. خارش معمولاً شب ها شدیدتر است.
راههای انتقال بیماری گال
انتقال معمولاً از راه تماس مستقیم پوست فرد بیمار با پوست فرد سالم است؛ البته از راه استفاده از لباس زیر آلوده یا رختخواب آلوده نیز بیماری منتقل میشود.عامل انتقال به دیگران مایت ماده (جنس مونث) است که از طریق تماس نزدیک در اعضای خانواده یا از طریق تماس جنسی منتقل میگردد. در خصوص انتقال از طریق وسایل اختلاف نظر وجود دارد ولی این روش انتقال در خصوص گال نروزی مورد توافق همگان است. دوره کمون بیماری بطور متوسط 6-2 هفته است و لذا 6-2 هفته بعد از آلوده شده بیمار، علائم ظاهر می گردد هرچند ممکن است این زمان به کوتاهی چند روز یا به بلندی چند ماه باشد.
مایت بطور مستقیم باعث صدمه به بیمار نمیگردد بلکه این واکنش سیستم ایمنی خود فرد است که سبب بروز علائم میشود. سیستم ایمنی فرد مبتلا نسبت به خود انگل یا محصولات آن مثل تخم یا مدفوع و بزاق مایت، حساس شده و به آنها واکنش نشان میدهد و سبب ایجا خارش یا ضایعات پوستی میشود. از همین رو است که در بار اول ممکن است تا ایجاد حساسیت و بروز علائم مدت زمانی سپری گردد در حالیکه وقتی فرد برای بار دوم مبتلا به گال می گردد بدلیل حساسیت قبلی و وجود سلولهای خاطرهای واکنش ایمنی از نوع یک (تیپ فوری) بروز کرده و شخص بلافاصله دچار علامت میگردد.
علائم بیماری گال
نشانه اصلى بیمارى خارش است. خارش معمولاً شبانه و شدید است و هنگام خواب در بستر که بدن شخص گرم مى شود اتفاق مى افتد. انگل ها در اثر گرم شدن محیط و در بعضى مواقع به دنبال گرفتن دوش آب گرم نیز فعال شده و خارش شروع مى شود. با مرطوب کردن، محل و باد زدن آن می توان میزان تحریک را کمتر کرد علایم دیگر شامل ضایعات پوستى قرمز رنگ و برجسته، تورم موضعی، بثورات جلدى و تونلهاى زیرپوستى به طول ۱۵ ـ ۳ میلى متر است. دانه هایى به شکل مروارید که محتوى مایع شفاف بوده و هاله اى قرمز رنگ دور آن را احاطه کرده، روى پوست پدید مى آیند و اندازه هر یک از دانه ها که به صورت تاول قابل دیدن است، معمولاً به اندازه ته سنجاق مى باشد و ممکن است به علت خاراندن زیاد شکل خود را از دست داده و به صورت اثرات خراش مانند یا به صورت زخمهایى در محلهاى آلوده دیده شود.
هیره ها نقاطى از بدن انسان که داراى پوست ظریف، چین خورده و مرطوب است مانند پشت و کف دستها، فضاهاى بین انگشتان، مچ، آرنج، زیر بغل، و کشاله ران و نوک سینه را آلوده مى کنند. در شیرخواران صورت، کف و قوزک پا نیز ممکن است درگیر شود. تشخیص قطعى با آزمایش ضایعات جلدى و مشاهده مایت در زیر میکروسکوپ صورت می گیرد.
محل نفوذ انگل بصورت یک آبدانه یا سرخدانه و یا بصورت مجاری کوچک خطی می باشد، مهمترین علامت خارش شبانه است و این خارش شدید در بستر گرم و موقع حمام کردن به علت تحریک انگل شدیدتر می شود. خارش پوست ممکن است سبب ایجاد زخم و گاهی تورم غده های لنفاوی و تب شود. محل جایگزینی انگل بیشتر، لای چینهای پستان خانم ها و اطراف دستگاه تناسلی و مقعد می باشد.
تشخیص بیماری گال
دیدن علائم بالینی، گرفتن شرح حال از بیمار و پیدا کردن انگل و یا مواد دفع شده از ناحیه مشکوک پوستی.
آیا سگ و گربه هم ناقل بیماری گال هستند؟
سگ ها و گربه ها دارای انواع متفاوتی از انگل ها هستند که درصد بسیار زیادی از آنها نمی توانند به راحتی به انسان انتقال پیدا کند. انگل های بخصوصی بر روی بدن سگ ها وجود دارند که بیماری گال را انتقال می دهند و با نام mange شناخته می شوند. البته زمانی که انگل های بدن گربه سانان و سگ سانان با پوست انسان برخورد میکنند، به راحتی نمی توانند به بقای خود ادامه دهند و تنها یک خارش سطحی را بوجود آورده و سپس از بین می روند.
این قبیل خارش ها با بیماری خارش انسانی که با گذشت زمان بد و بدتر می شود و تا زمانی که به درستی درمان نشود از بین نمی رود، تفاوت دارد. گال خطرناک نیست اما قابل سرایت است و اگر فوراً معالجه نشود به دیگران نیز سرایت می کند.
راههای مراقبت و پیشگیری از بیماری گال
- درمان صحیح و کامل مبتلایان
- سم پاشی محل زندگی هیره
- رعایت بهداشت فردی و پاکیزه نگاهداشتن لباس
- بیماریابی در سایر افراد خانواده زیرا معمولاً بقیه افراد خانواده نیز مبتلا میشوند
- اجتناب از پوشیدن لباسهای زیر دیگران
- آموز ش به مردم در مورد عدم استفاده از لباس و رختخواب دیگران
- ضدعفونی و جوشاندن لباسهای بیماران به مدت ۵ – ۴ دقیقه در آب جوش و خشک کردن در آفتاب
- آموزش به مردم در خصوص راههای انتقال بیماری
- درمان کلیه افراد خانواده و سایر مواد تماس طبق دارونامه
- اتو کردن درزهای لباس تا انگلهای احتمالی این ناحیه از بین بروند
- جداسازی بیمار تا بهبودی کامل
- آموزش بهداشت به افرادیکه در اماکن تجمعی مانند مدارس ، سربازخانه هاو …. زندگی می کنند
- آموزش به مردم در مورد استحمام حداقل دوبار در هفته
راههای درمان بیماری گال
1- خانم های باردار و شیرده و کودکان زیر ۱۰ سال می توانند کرم ساختنی سولفور ۱۰ درصد در وازلین را به تمام بدن با همان دستور محلول بمالند.
2- در صورتی که مشکوک به انتقال بیماری هستید (حتی اگر خارش ندارید) قبل از ورود به منزل یک دوره داروی ضد گال را مصرف کنید و لباس زیر، ملافه و پوشش رختخواب را ۲۰ دقیقه در دمای حدود ۵۰ درجه بجوشانید تا دیگران را مبتلا نکنید.
3- بهترین داروی در دسترس برای افراد بالای ۱۰ سال “محلول لیندان” یک درصد است که همه افراد خانواده بجز (خانم های باردار و شیرده، کودکان زیر ۱۰ سال و افراد با سابقه تشنج) می توانند بعد از استحمام بمالند، سپس بعد از ۱۲ ساعت استحمام کنند. همین عمل مجددا بعد از یک هفته باید تکرار شود (جمعا ۲ بار).
4- شایع ترین محل خارش در آقایان بین انگشتان، مچ دست و پا، کشاله ران و ناحیه تناسلی و در خانم ها ناحیه سینه، زیربغل و شکم است که به صورت برجستگی های جوش مانند صورتی رنگ هستند، اما در کودکان ممکن است فقط در کف دست و پا به صورت جوش های چرکی آشکار شود. نواحی پشت، سر و صورت معمولا مبتلا نمی شود.
5- افراد با نقص سیستم ایمنی یا کسانی که داروهای شیمی درمانی دریافت می کنند، به فرم پیشرفته و شدید این بیماری مبتلا می شوند. بنابراین اقدامات پیشگیرانه برای این افراد بسیار ضروری است.
6- زمان ورود انگل به پوست تا شروع خارش شبانه (دوره نهفته) یک ماه است. به عنوان مثال یک سرباز مبتلا به گال که پس از دوره آموزشی به خانه برمی گردد، در همان روزهای اول ممکن است بیماری را به سایر افراد خانواده منتقل کند. از این جهت درمان بیماری گال برای همه افراد خانواده (حتی آنان که خارش ندارند) در یک زمان ضروری است.
7- اگر در محیطی خارج از منزل مانند مراکز جمعی یا مهمانخانه ها استراحت می کنید، حتما از شرایط کامل بهداشتی محل خواب مطمئن باشید یا از ملافه شخصی استفاده کنید.
نکته: درمان با پماد پرمترین، شامپو لیندان پماد کروتامیتون و محلول گامابنزن هگزاکلراید میباشد.
نکته: بچه های کمتر از ۱۵ سال حساس هستند و معمو لاً اولین کسی که در خانه علامت دار می شود بچه های کوچک زیر ۱۵ سال می باشند.
منبع:behdasht.gov.ir