آمفیزم – علائم – دلایل و روش های درمان
فهرست سرفصل ها
آمفیزم عبارت است از یک بیماری مزمن ریوی که طی آن کیسه‌های هوایی (حبابچه‌ها) در ریه بیش از اندازه گشاد می‌شوند و در نتیجه، خاصیت ارتجاعی رشته‌هایی که کیسه‌های هوایی را به هنگام تنفس باز و بسته می‌کنند از بین می‌رود.
آمفیزم یک بیماری طولانی مدت یا مزمن ریوی است که با تنگی نفس، سرفه مزمن، خلط فراوان و کاهش پیشرونده عملکرد ریه همراه است.
در آمفیزم، کیسه های کوچک هوایی موجود در ریه ها به نام آلوئول، به علت تخریب دیواره های بین آلوئول های کوچک، به طور موقت بزرگ می شوند. در تصویر مقابل، کیسه های هوایی به شکل دایره در بافت سالم ریه دیده می شوند که در آمفیزم وجود ندارند.
تخریب دیواره های آلوئول ها موجب نارسایی در انتقال اکسیژن به داخل خون و خروج دی اکسیدکربن از آن می گردد. تخریب دیواره های آلوئول ها با فیبرهای الاستیک آن موجب سخت شدن و کاهش انعطاف پذیری ریه ها شده و موجب سختی تنفس می گردد.
کاهش انعطاف پذیری باعث کلاپس راه های هوایی (برونشیول ها) شده و در نتیجه هوا نمی تواند به درستی از ریه ها خارج شود و تمایل دارد که در داخل ریه محبوس گردد. انبساط کم ریه در طول تنفس بعدی موجب کاهش مقدار هوای استنشاق شده می شود، در نتیجه هوای کمتری برای تبادل گازها وارد ریه ها می گردد.
علل آمفیزم
• پزشکان می دانند که 80 تا 90 درصد موارد ابتلا به بیماری آمفیزم ریوی به علت استفاده از دخانیات مثل سیگار است. مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو به بافت ریه حمله می کند و موجب آسیب کیسه های هوایی می گردد.
همچنین این مواد شیمیایی التهاب زا موجب التهاب راههای هوایی شده و باعث بیماری های دیگر مثل برونشیت طولانی مدت (مزمن) که اغلب در بیماران با امفیزم پیشرفته دیده می شود، می گردد.
سایر علل عبارتند از:
• آلودگی هوا
• التهاب کیسه‌های هوایی در ریه‌ها
عوامل خطر آمفیزم
ο مشاغلی که نیازمند تنفس مخصوص و با زور هستند، مثل شیشه‌گری یا نواختن یک ساز بادی موسیقی.
ο بروز عفونت‌های مکرر تنفسی که باعث کاهش عملکرد بافت ریه میشود.
ο آلرژی یا سابقه خانوادگی آلرژی
ο سابقه آسم یا برونشیت
انواع امفیزم
آمفیزم در حالت معمول به چهار گروه تقسیم می‌گردد:
1. آمفیزم سنتروآسینار
2. آمفیزم پان‌آسینار
3. آمفیزم پاراسکتال یا آسینار دیستال
4. آمفیزم غیرطبیعی یا بی‌قاعده
1. آمفیزم سنتروآسینار:
بیشتر از ۹۵درصد آمفیزم‌ها از این نوع بوده و در آن لوب‌های ریه درگیر می‌شوند. در این نوع بیشترین آلوئول‌های درگیر در بخش مرکزی شش‌ها و نزدیک به نایژک‌ها(برونکیول) مرکزی قرار دارند درحالی که آلوئول‌های دیستال در وضعیت نرمال و سلامت قرار دارند.
آمفیزم سنتروآسینار همراه بیماری‌های ریوی مانند برونشیت مزمن و بیماری انسدادی ریوی خود را نشان می‌دهد.
2. آمفیزم پان‌آسینار:
در این نوع آمفیزم آلوئول‌های تنفسی افزایش حجم دارند و بر خلاف نوع سنترآسینار که میانه ریه را دربر می‌گیرد، این نوع آمفیزم از ابتدای برونکیول تنفسی (جایی که آلوئول شروع شده و تنفس آناتومیک آغاز میشود) تا آخرین آلوئول در کف شش‌ها را درگیر میکند و در حقیقت بیشترین صدمه را بخش پایینی شش‌ها می‌بینند.
علت اصلی این نوع آمفیزم اختلال و کمبود در آلفا۱ – آنتی‌تریپسین است.
3. آمفیزم پاراسکتال یا آسینار دیستال:
این نوع آمفیزم تنها بخش‌های دیستال شش را در بر گرفته و صدمه به آسینارها در انتهای دیواره‌های همبندی(کانکتیو) و بخش مجاور به پرده جنب (پلئور) در ریه است.
4. آمفیزم غیرطبیعی یا بی‌قاعده:
آمفیزم بی‌قاعده همان گونه که از نامش پیداست، محل ویژه‌ای نداشته و مکان‌های مختلف آسینار را درگیر میکند. از دیگر مشکل‌های این نوع آمفیزم،آسمپتومال بودن و بدون نشانه بودن آن است.
علایم آمفیزم
· غالباً در مراحل اولیه علامتی وجود ندارد.
· تنگی نفس که شدت آن تدریجاً طی سال‌ها زیاد میشود.
· عفونت‌های عودکننده در ریه‌ها یا لوله‌های نایژه‌ای
· بزرگ شدن قفسه سینه و شبیه شدن آن به بشکه
عوارض آمفیزم
یک بیماری جدی است و می تواند تهدید کننده زندگی باشد. اگر چه یک بیماری است که در آن تغییرات در ریه ها برگشت پذیر نیست، ولی نشانه ها و پیشرفت آن اغلب می تواند با تغییر در شیوه زندگی و استفاده مناسب از داروها کاهش یابد.
آمفیزم موجب تنفس مشکل و ناکافی می گردد. به علاوه، به علت کاهش ظرفیت تبادل گازها با هر تنفس، لازم است تنفس بیشتری انجام پذیرد. به علت ناراحتی و عدم ظرفیت کافی ناشی از این مشکل، کیفیت زندگی بیمار تحت تأثیر قرار می گیرد.
سایر عوارض آن عبارتند از:
– مستعد بودن نسبت به بروز عفونت‌های ریه
– بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)
– نارسایی تنفسی یا روی هم خوابیدن ریه
– نارسایی احتقانی قلب
تشخيص آمفیزم
اقدامات تشخيصي ممکن است شامل آزمايش خون و ساير بررسي‌هاي آزماشگاهي، عکس‌برداري با اشعه ايکس، و آزمون‌هاي عملکرد ريه باشند.
درمان آمفیزم
درمان با هدف کاهش علايم، کند کردن پيشرفت بيماري و جلوگيري از بروز عوارض صورت مي‌گيرد.
نوعي درمان جديد براي درمان آمفيزم ناشي از کمبود ارثي آلفا:
♦ آنتي‌تريپسين بسيار نويدبخش است.
♦ سيگار را ترک کنيد. سيگار باعث پيشرفت بيماري مي‌شود حتي اگر درمان صورت گيرد.
♦ از استنشاق آلاينده‌هاي تنفسي خودداري کنيد.
♦ اگر در جايي کار مي‌کنيد که آلودگي هوا زياد است، با اقدامات مختلف سعي کنيد از قرار گرفتن در معرض آلودگي اجتناب کنيد. در صورت لزوم، شغل خود را عوض کنيد.
♦ به هنگام هشدار در مورد آلودگي هوا، در منزل بمانيد.
♦ سيستم تهويه مطبوع فيلتردار با کنترل رطوبت در منزل خود نصب کنيد.
♦ هر گونه آلرژي همراه آمفيزم بايد درمان شود تا از بدتر شدن آمفيزم جلوگيري شود.
♦ از قرار گرفتن در معرض تغييرات ناگهاني دما يا رطوبت، حرف زدن با صداي بلند، خنديدن، گريه کردن، يا فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري بدني شديد، در صورتي که باعث بروز حمله‌هاي سرفه شوند، خودداري کنيد.
♦ از رفتن به ارتفاعات که هوا در آنجا رقيق است خودداري کنيد.
♦ دندان‌هاي خود را مرتب مسواک کنيد و نخ دندان بکشيد تا احتمال بروز عفونت در دهان کم شود.
♦ انتهاي تخت خود را حدود 12-10 سانتي‌متر بالا بياوريد. اين کار کمک مي‌کند تا ترشحات مخاطي در قسمت‌هاي تحتاتي ريه جمع نشوند.
♦ از افرادي که سرفه مي‌کنند يا سرماخوردگي دارند دوري کنيد.
♦ ندرتاً ممکن است انجام پيوند ريه مدنظر قرار گيرد.
داروها
* آنتي بيوتيک براي مبارزه يا پيشگيري از عفونت‌هاي ثانويه
* داروهاي گشاد کننده نايژه براي رفع اسپاسم لوله‌هاي نايژه اي
* واکسن آنفلوانزا و واکسن ذات الريه
* اکسيژن در مراحل انتهايي
فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري
فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري محدود خواهد شد، اما تا حدي که قدرتتان اجازه مي‌دهد. فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري خود را حفظ کنيد. عدم فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري به مدت طولاني موجب بيشتر شدن ناتواني خواهد شد.
رژيم غذايي
روزانه حداقل 8 ليوان آب بنوشيد. اين کار باعث رقيق شدن ترشحات ريوي، و آسان‌تر شدن تخليه آنها با سرفه مي‌شود.
درچه شرايطي بايد به پزشک مراجعه نمود؟
اگر شما يا يکي از اعضاي خانواده تان علايم آمفيزم را داريد.
اگر يکي از موارد زير پس از تشخيص رخ دهد:
¤ تب
¤ وجود خون در خلط
¤ افزايش تنگي نفس، يا تنگي نفس بدون سرفه يا به هنگام استراحت
¤ درد قفسه سينه
¤ زياد شدن، غليظ شدن، يا تغيير رنگ خلط، علي‌رغم درمان
پیشگیری از آمفیزم :
◊ سیگار نکشید.
◊ از بودن در جاهایی که آلودگی هوا زیاد است خودداری کنید.
◊ ورزش در حد متوسط و در هوای تمیز انجام دهید.
◊ از بروز آنفلوآنزا و ذات‌الریه با زدن واکسن‌های مربوطه جلوگیری کنید.
◊ از تماس با بیمارانی که دچار عفونت تنفسی هستند خودداری کنید.
منابع:irteb.com
به معنی نابودی پارانشیم ریوی است که منجر به از بین رفتن ویژگی ارتجاعی ریه و از بین رفتن دیواره آلوئول‌های ریه میشود. از پیوستن چند آلوئول یک حفره بزرگ به وجود می‌آید که موجب کاهش سطح تنفسی و اِشکال در جذب اکسیژن میشود. از بین رفتن کشش شعاعی ریه در پی این پروسه٬ منجر به افزایش تمایل مجاری هوایی به روی هم افتادن یاکولاپس شده و در نهایت موجب پرهوایی ریه و محدودیت جریان هوا در ریه‌ها و گیر افتادن هوا در ریه می شود. فضاهای تنفسی بزرگتر و بولهای تشکیل می شوند. آمفیزم یکی از اجزای اصلی بیماری مزمن انسدادی ریه است. تمامی سیگاری‌ها به درجاتی از آمفیزم دچار می‌شوند.دراین بیماری دیواره ی حبابچه‌ها به تدریج از بین رفته وفرد مبتلا به تنگی نفس میشود. پیشروی این بیماری بستگی به تعدادسیگار درروز و تعداد روزهایی که مصرف میشود دارد.
امفیزم معمولاً بتدریج پیشرفت میکند و منجر به نارسایی تنفسی میشود.