زایمان طبیعی یا سزارین ، بهتر است کدام را انتخاب کنیم؟
عوارض و مزایای هرکدام چیست ؟
این مطلب راهنمای شما میباشد تا با عوارض و مزایای هر کدام از روش های
زایمان طبیعی و سزارین آشنا شوید و بتوانید با چشم باز انتخاب کنید.
زایمان طبیعی از اسمش پیدا است یک فرایند طبیعی میباشد که هر مادری که سالم باشد میتواند به طور طبیعی فرزند خود را بدنیا بیاورد. معمولا زایمان سزارین فقط برای موارد دارای مشکلات پزشکی که جان مادر و جنین در خطر باشد استفاده میشود. اما اینکه کدام روش زایمان را انتخاب کنید؟
باید گفت کشور ایران از نظر آمار زایمان های سزارین در جهان رتبه دوم را دارد. نگرانی ها درباره شیوع و انجام بیش از حد سزارین در میان زنان ایرانی برانگیخته شده ولی خانم هایی که از عوارض زایمان طبیعی رنج می برند و از اینکه سزارین را به جای روش طبیعی انتخاب نکرده اند و پشیمانند هم کم نیستند. محققین میگویند عوارض زایمان طبیعی یک سوم زایمان سزارین است و دوره نقاهتش بسیار کمتر است و مهمتر اینکه در آن از ماده بیهوشی استفاده نمیشود. نوزادانی که با زایمان طبیعی به دنیا میآید ریههایش خالی است و احتمال بیماری مشکل تنفسی گذرای نوزادی برایش کمتر است.
این نوزادان وقتی به دنیا میآیند خیلی هوشیارتر هستند و کمتر به اکسیژن نیاز پیدا میکنند. باید گفت درد زایمان طبیعی بعد از زایمان کمتر است اما قبل زایمان بیشتر است که اگر هم از روشهای بدون درد استفاده شود دیگر بیمار دردی حس نخواهد کرد. علاوه براین برش آن کوچکتر و در حد ۵سانتیمتر است و فقط ۳ تا ۴ لایه شکم باز میشود اما در سزارین حدودا ۷ لایه از شکم باز میشود.در کشور های اروپایی اکثریت زنان به امید زایمان طبیعی به اتاق زایمان میروند و فقط درصد کمی مجبور به انجام سزارین میشوند.
متاسفانه روشهای زایمان بی درد که امروزه در دنیا رایج شده است در اکثر مراکز زایمان کشور اجرا نمیشود یا به طور ناقص اجرا میشود. درد زایمان یکی از دردهای بسیار شدید میباشد و برای کاهش درد زایمان از روشهایی چون یوگا، لاماز، طریقه تنفس صحیح، بیهوشی با گاز، طب سوزنی استفاده میشود، از روش های زایمان در آب و زایمان اپیدورال یا بیحسی از کمر هم استفاده میشود که متاسفانه اکثر این روشها به صورت محدود در بیمارستان های ایران انجام میشوند یا آنقدر تعداد بیماران زیاد است که بیمارستانها واقعا امکان انجام این همه زایمان با اپیدورال یا با روشهای دیگر را ندارند.
مشکل افتادگی مثانه یا کف لگن در زایمان طبیعی نسبت به سزارین کمی بیشتر است زیرا فشار فیزیکی که سر نوزاد با ۱۰ سانتی متر قطر به عضلات و اعصاب لگن وارد میکند مسلما بیشتر است. با این حال برای این مسئله هم راهکارهایی وجود دارد از جمله اینکه برشی که در قسمت پایین میدهیم را درست مثل روز اول ترمیم میکنیم. همچنین با انجام ورزشهای مخصوص بارداری قبل و بعد از زایمان از جمله ورزش (کگل) برای ۶ تا ۸ هفته و مراجعه به فیزیوتراپ و انجام بیوفیدبک تراپی و استفاده از وسیله مخصوص برای تحریک عضلات کف لگن میتوان این عضلات را به حالت اولیه برگرداند. البته این مسئله فقط در همان ۶ تا ۸ جلسه تمام نمیشود و فرد باید تا آخر عمر این ورزش ها را انجام دهد. حتی در سزارین نیز این افتادگی ها ایجاد میشود. بیماران زیادی هستند که بعد از دو یا سه بار سزارین دچار افتادگی لگن و بی اختیاری ادرار میشوند زیرا هورمونهایی که در بارداری ترشح میشوند تمام عضلات بدن را شل میکنند و این شل شدن هر دفعه تکرار میشود و منجر به افتادگی میشود.
اما خب مسلما در سزارین چون آسیب موضعی کمتر است افتادگی کمتر خواهد بود.
بالاخره زایمان طبیعی بهتر است یا سزارین ؟
دکتر شیرین نیرومنش (متخصص زنان و زایمان) و دکتر ناهید خداکرمی (رئیس انجمن مامایی ایران) در این باره پرسش کردیم که بگویند هر یک از این روش ها چه عوارضی به دنبال دارند تا خانم های بارداری برای زایمان که این گزارش را مطالعه می کنند، با مقایسه هر ۲ روش، تصمیم بگیرند به چه روشی زایمان کنند. عوارض کوتاه مدت زایمان طبیعی انقباض های رحم در حین زایمان مادر. نامرتب شدن ضربان جنین. تحت فشار قرار گرفتن بند ناف نوزاد در طول زایمان: در این حالت ممکن است مادر در حین زایمان دچار خونریزی شود. خونریزی: تا حد ۵۰۰ سی سی طبیعی است. اگر میزان خونریزی زیاد باشد و مادر دیر به پزشک مراجعه کند، احتمال اینکه جانش را از دست بدهد وجود دارد. تغییر فرم دستگاه تناسلی: افتادگی مثانه یا پارگی قسمت انتهایی واژن، عمدتا در خانم هایی که زایمان های متعدد داشته اند یا جنین درشت دارند دیده می شود.
عفونت فشار خون بالا درد شدید:
یکی از روش های کنترل درد، تزریق داروی مسکن داخل عضله است. روش دوم استفاده از گازهای تنفسی است و درد زایمان مادر با تنفس این گاز تا حدودی کاهش پیدا می کند. روش سوم، ایجاد بی حسی از طریق اپیدورال در ناحیه کمر است. داروی بی حسی با استفاده از سوزن باریکی از میان ستون فقرات مادر به داخل فضای اپیدورال تزریق شده و زائو دچار بیهوشی موضعی در ناحیه کمر می شود که این خود عوارضی را در پی دارد.
تولد دیررس نوزاد در نتیجه تزریق داروی بی حسی:
تزریق داروی بی حسی در فضای اپیدورال، زایمان را به تاخیر می انداز. یعنی اگر قرار است نوزاد در طول ۶ ساعت به دنیا بیاید، این زمان به ۸ ساعت تغییر پیدا می کند.
ناتوانی مادر در زور زدن:
تزریق داروی بی حسی باعث می شود تا مادر توان لازم برای زور زدن را نداشته باشد و پزشکان از فورسپس برای خارج کردن نوزاد استفاده کنند.
استرس زیاد:
تولد به موقع نوزاد و جلوگیری از آسیب های بعدی به بچه و مادر عوارض بلند مدت زایمان طبیعی
خونریزی های دیررس:
یعنی ممکن است بعد از زایمان مقداری از جفت درون بدن باقی مانده و مادر بعد از چند روز دچار خونریزی شده و عفونت کند.
افتادگی، شل شدگی و باز شدن واژن:
خانم ها بیشترین شکایت را از این مورد دارند.
عدم کنترل ادرار و مدفوع:
عدم کنترل ادرار شایع تر است. عدم کنترل مفدوع در مادرانی دیده می شود که ماهیچه های اسفنکتر مقعدشان در موقع زایمان آسیب دیده باشد.
عوارض زایمان طبیعی برای نوزاد مرگ جنین در داخل رحم:
اگر نوزاد به موقع متولد نشود، یا صدای قلب جنین افت کند و به کمتر از ۱۲۰ ضربه در دقیقه برسد و پزشک معالج این احتمال را بدهد که بچه تا ۱۰، ۱۵ دقیقه آینده به دنیا نخواهد آمد، در این صورت جنین داخل رحم مادر جانش را از دست می دهد.
خونریزی و شکستگی جمجمه نوزاد:
وقتی خروج جنین با مشکل مواجه شود، پزشکان با استفاده از یک وسیله فیزیکی به نام فورسپس یا دستگاه مکش، نوزاد را از شکم خارج می کنند. از این وسیله نباید افراد غیرمتخصص استفاده کنند چرا که بعضا باعث به وجود آمدن آسیب هایی به مغز و جمجمه بچه و همچنین پاره شدن مجرای تناسلی مادر می شود.
مزایا زایمان طبیعی جمع شدن سریع رحم سرپا شدن:
اگر مادر بعد از زایمان طبیعی در قسمت انتهایی واژنش برش نداشته باشد، یکی دو ساعت بعد می تواند بنشیند. در صورتی که برش داشته باشد، با استفاده از مسکّن در کمتر از شش ساعت می تواند سرپا شود اما نمی تواند فعالیت های روزمره اش را داشته باشد.
ارتباط بهتر نوزاد با مادر:
در زایمان طبیعی چون نوزاد بلافاصله در آغوش مادر قرار می گیرد، نوزاد از اولین شیر مادر که به نوعی واکسن هم هست، تغذیه کرده و تکامل بهتری پیدا می کند. علاوه بر اینها مادر هر چه زودتر نوزادش را در آغوشش بگیرد، خونریزی پس از زایمانش کمتر خواهد بود. زایمان سزارین سزارین نوعی عمل جراحی است که در آن با برش دادن بخشی از پوست شکم، رحم باز شده و بعد از اینکه مادر تحت بیهوشی عمومی قرار می گیرد یا از ناحیه کمر بی حس می شود، جنینش به دنیا می آید.
سزارین عوارض کوتاه مدت سزارین میزان خونریزی:
هزار و حتی ۲ هزار سی سی. در خانم هایی که دوقلو یا چند قلو باردار بوده اند، خونریزی بیشتر اتفاق می افتد. برای این خانم ها همیشه باید خون آماده در اتاق عمل وجود داشته باشد.
عفونت:
در سزارین نسبت به زایمان طبیعی به دلیل وجود محل برش از درصد بالاتری برخوردار است.
بیهوشی:
ممکن است مادر نسبت به داروهای بیهوشی از خود حساسیت نشان دهد. مشکلات ریوی و تنفسی پیدا کند. حتی احتمال دارد دچار سردردهای شدید هم بشود.
فشار خون بالا چسبندگی داخل رحمی:
در سزارین بعدی، وقتی پزشک زائو را تحت عمل جراحی قرار می دهد، جنین خارج می شود اما جفت نه؛ چرا که جفت داخل عضلات رحم فرو رفته است. به همین علت پزشک مجبور می شود رحم را برای جلوگیری از مرگ مادر از شکم خارج کند.
صدمه به احشای داخل شکم مادر در هنگام سزارین
تشکیل لخته در عروق پاها
: این لخته همراه با قرمزی و تورم است و عوارض ریوی ایجاد می کند. اگر این لخته درمان نشود، وارد جریان خون شده و آمبولی ریه می دهد. در نتیجه آمبولی ریه هم بیمار دچار تنگی نفس می شود و در خانم ها بسیار کشنده است. این لخته در خانم های چاق، کسانی که زایمان سزارین زیادی داشته یا زیاد استراحت کرده اند، دیده می شود.
ارتباط نوزاد و مادر:
عدم موفقیت کافی در شیردهی و گرفتن سینه مادر توسط نوزاد
عوارض بلند مدت زایمان به روش سزارین دیر تر جمع شدن رحم:
در سزارین بیشتر است و علل مختلفی دارد. استفاده از داروهای بیهوشی، داشتن فیبروم های رحمی، خانم هایی که جنین درشت داشته یا دوقلو یا چند قلو باردار بوده و سزارین کرده اند.
عفونت محل سزارین:
در کسانی که کیسه آبشان پاره شده است یا درگیر ترشحات عفونت شده اند و علائمی مثل تب، قرمزی، تورم و خروج ترشحات چرکی از محل برش دارند. با این عوارض مادر نیاز مجدد به بستری شدن دارد.
افسردگی ناباروری ثانویه عوارض سزارین برای نوزاد عواقب کوتاه مدت:
کم وزنی، نیاز بیشتر به مراقبت های ویژه، عدم تکامل دستگاه گوارش، زردی و اختلال تنفسی عوارض درازمدت سزارین:
بیشتر به آسم، دیابت و چاقی مبتلا می شوند و خود چاقی زمینه ساز بروز بیماری های قلبی عروقی و انواع سرطان ها خواهد بود.
مزایای زایمان به روش سزارین میزان درد زایمان برای سزارین:
در زایمان طبیعی درد پیش از زایمان و پس از آن دیده می شود اما درد سزارین عمدتا پس از زایمان در محل برش حس می شود و به کمک مسکن های تزریقی و خوراکی می توان آن را رفع کرد.
میزان استرس:
کم در تکرار عمل زایمان سزارین هیچ محدودیتی وجود ندارد ولی هرچه تعداد سزارین ها بالاتر میرود خطر نیز بیشتر میشود. معمولا بعد از سه یا چهار بار سزارین شکم به قدری چسبندگی پیدا میکند که برگشتن به آناتومی طبیعی مثانه و رحم بسیار مشکل میشود و قسمتی که برش داده شده آنقدر نازک میشود که احتمال پارگی رحم قبل از زایمان بهوجود میآید. حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد از افرادی که سزارین داشته اند برای بار دوم که میخواهند بچهدار شوند موفق نمیشوند و وقتی از لولههای رحم شان عکسبرداری میشود اکثرا چسبندگی دارند. درواقع هرگونه دستکاری و عمل جراحی که روی شکم انجام میشود از آپاندیس گرفته تا کیست تخمدان و سزارین مقدار کمی چسبندگی ایجاد میکند و این چسبندگی میتواند لولههای رحمی را ببندد و منجر به نازایی شود. همچنین میزان مرگ مادران در عمل سزارین، تا ۳ برابر مادرانی است که به صورت طبیعی زایمان می کنند.
راهنمای زایمان
انجام زایمان طبیعی بعد از سزارین امکان پذیر میباشد انجام زایمان طبیعی بعد از سزارین اگر مشکل تنگی لگن مطرح نباشد و علت دیگری برای سزارین مثل افت صدای قلب جنین وجود داشته باشد فرد میتواند بعد از سزارین، زایمان بعدی را طبیعی انجام دهد. در گفتگو با یک متخصص زنان و زایمان در این باره پرسیدیم ایشان گفت چندین دهه اعتقاد بر این بود، رحمی که قبلا طی سزارین برش خورده، خطر بالایی برای پاره شدن حین زایمان طبیعی دارد و به همین دلیل شعار یک بار سزارین، همیشه سزارین باب شد، اما به نظر میرسد این شعار کمی اغراقآمیز است. دو نوع برش حین سزارین ممکن است “یکی برش عمودی در تنه رحم، دیگری برش عرضی در قسمت پایینی رحم” او افزود: علت اصلی اعتقاد متخصصان مبنی بر غیرممکن بودن زایمان طبیعی پس از سزارین این بود که در گذشته همیشه از برش عمودی روی رحم استفاده میشد که خطر پارگی رحم حین زایمان طبیعی در آن بالاست، اما امروزه بیشتر سزارینها با برش روی سگمان تحتانی انجام میشود و خطر پارگی رحم حین زایمان در این نوع برش بسیار کمتر از برش عمودی است به همین دلیل به نظر میرسد پزشکان و بیماران باید در دیدگاه خود تجدیدنظر کنند. وی با تاکید بر اینکه خطرناکترین عارضه پارگی رحم، مرگ مادر به علت خونریزی شدید و مرگ نوزاد به علت خارج شدن جنین از رحم و نرسیدن خون به وی است، ادامه داد: باتوجه به اینکه در افرادی که قبلا سزارین شدهاند، خطر پارگی رحم هنوز بالاست، افرادی را که کاندیداهای مناسب عمل هستند، باید شناسایی کرد و به آنها اجازه زایمان طبیعی داد. متخصص زنان و زایمان و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران اینگونه پاسخ میدهد.
آیا انجام زایمان طبیعی بعد از سزارین برای مادر خطرناک میتواند باشد؟
اگر خانمی تحت عمل سزارین قرار گرفته باشد و سزارین او به علت تنگی لگن نباشد و موقع عمل و بعد از آن دچار عارضهای از جمله عفونت و عارضه پس از عمل نشده باشد، امکان اینکه زایمان طبیعی داشته باشد وجود دارد اما مادر باید هم در دوران بارداری و هم زمان نزدیک زایمان تحت نظارت دقیق باشد.
آیا انجام مراقبتها و نظارتها در این خانمها باید بیشتر باشد؟
کسی که سابقه سزارین دارد، اگر قرار بر این باشد که زایمان طبیعی انجام دهد به دلیل اینکه خطر پارگی رحم وجود دارد به مراقبتهای بیشتری نیاز دارد. نکته قابل توجه این است که هم خود بیمار باید تمایل به این کار داشته باشد و هم پزشک معالج او باید این مسوولیت را بپذیرد. مادر باید بلافاصله پس از شروع علایم درد زایمانی، خود را به پزشک برساند. حتما از اولین ساعتهای شروع درد در بیمارستان بستری شود. چند واحد خون رزرو داشته و رگ باز با کفایتی هم داشته باشد. چرا که احتمال پارگی رحم در این افراد بیشتر است. زایمان طبیعی پس از سزارین یک زایمان پرخطر محسوب شده و به مراقبت دقیق نیاز دارد.
نوع برش عمل سزارین قبلی برای این مساله تاثیر دارد؟
بله، البته برش روی رحم خیلی اهمیت دارد نه برش روی شکم. باید توجه کنید که برشی که روی پوست ایجاد میشود، نشاندهنده برشی نیست که روی رحم ایجاد شده است. به عبارتی دیگر، ممکن است روی پوست شکم یک برش عرضی داشته باشید، ولی با وجود این روی رحم برش عمودی ایجاد شده باشد. اگر برش به صورت عرضی در قسمت تحتانی و پایینی رحم باشد، احتمال اینکه این برش با دردهای زایمان در بارداری بعدی دچار پارگی شود، خیلی کمتر است. در صورتی که خانمی تحت سزارین قرار گرفت و برشی که روی رحم داده شده برش عمودی و در قسمتهای فوقانی رحم باشد، به هیچ وجه نباید پس از آن زایمان طبیعی داشته باشد، چرا که خطر پارگی رحم وجود دارد. اکثر سزارین ها از طریق یک برش عرضی در پایین شکم انجام میشود، (در امتداد لگن در پایینترین قسمت رحم). خانمهایی که این نوع برش را دارند، معمولا میتوانند در بارداریهای بعدی، زایمان طبیعی داشته باشند. در صورت انجام روشی به عنوان سزارین کلاسیک که یک برش عمودی در قسمت بالای رحم انجام میشود، زایمان بعدی نباید به روش طبیعی انجام شود زیرا احتمال پارگی این نوع برش وجود دارد. برشهای عمودی در مواردی انجام میشود که زایمان بسیار زودرس یا جفت سر راهی باشد، یا زمانی که رحم مادر یک شکل غیر طبیعی یا فیبرومهای بزرگ داشته باشید. برش عمودی در پایین شکم نسبت به برش افقی زیر شکم کمتر صورت میگیرد ولی به مادر امکان مبادرت به زایمان طبیعی در بارداریهای بعدی را میدهد.
وضعیت جنین در امکان زایمان طبیعی پس از سزارین تاثیر دارد؟
اگر همه موارد برای زایمان طبیعی پس از سزارین مناسب بود، وضعیت جنین هم در تعیین زایمان بسیار مهم است. سر جنین باید سفالیک باشد یعنی موقع زایمان ابتدا سر جنین خارج شود
. هیچ آمار ی از انجام عمل زایمان طبیعی بعد از سزارین موجود است؟
در کشورهای دیگری که قوانین از این موضوع حمایت میکنند، حدود ۹۰ درصد از خانمهای که قبلا زایمان سزارین داشتهاند، میتوانند زایمان طبیعی انجام دهند اما در ایران به دلیل اینکه احتمال دارد بعد از سزارین رحم پاره شود، مادر رحم خود را از دست بدهد یا خونریزی شدید شود یا جنین از دست برود، اکثر پزشکان این مسوولیت را بر عهده نمیگیرند.
مراقبت های بیمار پس از اینگونه زایمانها با سایر زایمانها تفاوت دارد؟
بله، مادر باید مدت بیشتری در بیمارستان بستری باشد و تحت نظر باشد. پس از زایمان باید محل قبلی سزارین توسط پزشک بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. به طور کلی خانمهای که زایمان طبیعی دارند، ممکن است بیشتر دچار تغییراتی در دستگاه تناسلی شوند و مشکلات ادراری و پارگی قسمتهای تناسلی در آنها بیشتر است اما آنچه بیشتر پزشک را نگران می کند، پارگی محل برش قبلی سزارین است، حتی در مواری که این برش عرضی و تحتانی باشد، احتمال پارگی وجود دارد که لازم است مادر مدت زمان بیشتری تحت نظر باشد.
منبع : http://7ganj.ir/