روش فوری و اورژانسی برای جلوگیری از بارداری \ پیشگیری اضطراری

روش جلوگیری از بارداری بصورت اضطراری به مجموعه ای از روشها و تکنیکهایی اطلاق می شود که در صورتی که نزدیکی بدون استفاده از یکی از راههای مطمئن پیشگیری از بارداری انجام شود و یا علیرغم استفاده از یک روش مشخص، اتفاقی مانند پاره شدن کاندوم و یا نظیر آن رخ دهد، می توان از آن استفاده کرد…

البته  باید در نظر داشت که این روش به هیچ وجه از انتقال بیماریهای مقاربتی جلوگیری نمی کند. رایج ترین روش پیشگیری بصورت اضطراری، مصرف قرصهای معمولی خوراکی ضد بارداری HD است که به نام “قرص صبح روز بعد” مشهور شده اند. البته این نام مناسبی نیست چون نیازی به صبر کردن تا صبح روز بعد نیست و بهتر است در اولین فرصت بعد از نزدیکی بدون محافظت، از این روش استفاده شود.

در چه مواقعی می توان یا باید از این روش استفاده کرد؟

موارد استفاده از این روش زمانی است که نزدیکی از طریق واژن صورت گیرد در حالیکه هیچ روش پیشگیری از بارداری استفاده نشده یا بطور ناصحیح و غیر کارآمد استفاده شده باشد.

این موقعیت ها می تواند شامل موارد زیر باشد:
زمانی که علیرغم استفاده از کاندوم مردانه، در زمان نامناسبی خارج شود یا پاره شود.
زمانی که علیرغم استفاده از دیافراگم یا کلاهک دهانه رحم، بطور زودهنگام بیرون آید و یا بعد از نزدیکی بلافاصله خارج شود.
مقاربت بعد از فراموش کردن اتفاقی یک قرص از دوره قرصهای جلوگیری از بارداری انجام شود.
در صورت استفاده از روش تقویمی، محاسبه زمان تخمک گذاری بطور ناصحیح انجام شود و نزدیکی کامل در زمان باروری زن انجام شده باشد. برنامه استفاده از روش طبیعی یا انقطاع در نزدیکی با شکست مواجه شود.

روش اضطراری پیشگیری از بارداری چقدر موثر است؟

اثربخشی این روش به نحوه صحیح استفاده و بخصوص زمان مصرف قرصها بستگی دارد. این روش صد درصد موثر نیست، اما تقریبا در 98% موارد از حاملگی پیشگیری می کند. یعنی از هر 100 خانمی که از این روش برای پیشگیری از بارداری استفاده می کنند حدود 2 نفر در طول یکسال حامله می شوند. اگرچند بار از این روش استفاده شود، تاثیر آن کمتر شده و احتمال بارداری بیشترمی شود. بنابراین این روش فقط برای موارداضطراری بکار می رود و نباید بطور مداوم، بعنوان یک روش پیشگیری بکار رود. بلکه پس از استفاده از این روش، فرد باید به پزشک یا مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کرده و پس از مشاوره، یکی از روشها را بصورت دائمی انتخاب کند.

زمان و نحوه مصرف آن چگونه است؟

باید در دو نوبت با فاصله 12 ساعت هر بار 2 قرص HD خورده شود. در واقع بعد از مقاربتی که احتمال بارداری دارد در اولین فرصت 2 قرص خوراکی HD همراه با شیر یا آب زیاد مصرف می شود. باید دقت کرد که قرص نوبت اول در زمانی خورده شود که نوبت دوم را بتوان 12 ساعت پس از آن مصرف کرد. مصرف نوبت اول را نباید بی دلیل به تاخیر انداخت، زیرا میزان تاثیر ممکن است با گذشت زمان کاهش یابد.اگر قرص نوع LD در دسترس باشد،‌ باید در هرنوبت 4 قرص مصرف کرد.نکته مهم: اگر بیش از 72 ساعت (3 روز) از مقاربت گذشته باشد، استفاده از روش اضطراری توصیه نمی شود و باید در این موارد با پزشک مشورت کرد.

عملکرد آن بر بدن به منظور پیشگیری از بارداری چیست؟

مصرف این قرصهای هورمونی با متوقف کردن تخمک گذاری یا تداخل در جایگزینی تخمک لقاح یافته در رحم می تواند مانع حاملگی شود. از آنجا که تخمک لقاح یافته ظرف مدت کودتاهی در قسمتی از رحم جایگزین می شود، زمان استفاده از این روش بسیار حائز اهمیت است. در واقع اگر عمل جایگزینی اتفاق افتاده باشد استفاده از این روش مانع از پیشرفت روند بارداری نشده و موجب بروز سقط نخواهد شد.

عوارض جانبی آن چه خواهد بود؟

قرصهای خوراکی اگر به روش اضطراری ذکر شده در بالا مصرف شوند، معمولا عارضه جانبی خطرناکی ندارند. با این حال ممکن است باعث عوارض جانبی موقتی شوند که رایج ترین آنها تهوع است و می توان برای پیشگیری یا برطرف کردن آن از یک داروی ضد تهوع نیز استفاده کرد. تقریبا در نیمی از مصرف کنندگان از این روش تهوع دیده می شود و ممکن است در تعدای از مصرف کنندگان استفراغ هم وجود داشته باشد. گاهی ممکن است سردرد، سرگیجه، گرفتگی شکم و یا احساس پری و درد در سینه ها نیز رخ دهد که البته همه عوارض جانبی گذرا بوده و معمولا‌ پس از یک تا دو روز رفع می شوند. بعلاوه استفاده از این روش تاثیر در میزان باروری فرد در آینده نخواهد داشت.

اگر بلافاصله بعد از خوردن قرصها، استفراغ کردم چه باید بکنم؟

اگر فرد در طول دو ساعت پس از مصرف قرصها در نوبت اول یا دوم، دچار استفراغ شد، در اولین فرصت باید 2 قرص دیگر HDمصرف کند. اگر این اتفاق بعد از خوردن قرصها در نوبت اول رخ دهد، قرصهای نوبت دوم کماکان باید 12 ساعت بعد از نوبت اول مصرف شوند. تزریق یک آمپول ب 6 بصورت عضلانی میتواند در کاهش تهوع موثر باشد. استفراغ اگر بیش از دو ساعت بعد از مصرف قرصها رخ دهد، اهمیتی ندارد زیرا دارو جذب شده است.

آیا مصرف بعضی از داروها ممکن است کارآیی این روش را کاهش دهد؟

بعضی از داروهایی که بطور کلی اثربخشی قرصهای ضدبارداری را کاهش می دهند ممکن است در کارآیی این روش نیز اختلال ایجاد کنند. برخی از این داروها عبارتند از ریفامپین (نوعی آنتی بیوتیک)، گریزوفولوین (داروی ضد قارچ خوراکی)، باربیتوراتها و برخی از داروهای ضد صرع.

چه مدت بعد از این روش باید پریود شوم؟

پس از مصرف هیچ علامت فوری که نشان دهد قرصها اثر کرده یا نکرده اند، وجود ندارد و فقط قاعدگی باید به موقع، چند روز زودتر یا دیرتر رخ دهد. اگر شروع قاعدگی، بیش از یک هفته به تاخیر افتد و یا هر مورد خاص دیگر وجود داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کرد. نکته مهم این است که اگر بعد از مصرف قرصها، دوباره مقاربتی انجام شود که احتمال بارداری در آن وجود داشته باشد، قرصهای قبلی خورده شده از بارداری مجدد جلوگیری نمی کنند.

آیا استفاده از این روش در دوران شیردهی بی خطر است؟

مقدار استروژن موجود در قرصهای ترکیبی ضد بارداری می تواند در مقدار و کیفیت شیر مادر تاثیر منفی داشته باشد. اما بنظر نمی رسد که استفاده کوتاه مدت آن این تاثیر را بگذارد. بعلاوه هورمون ترشح شده در شیر آثار نامطلوبی در شیرخوار نخواهد داشت.

در صورت استفاده از این روش چه زمانی نیاز به مراجعه به پزشک خواهم داشت؟

تاخیر در قاعدگی بیش از یک هفته. ادامه خونریزی نامنظم یا وجود دردهای کرامپی شکم بطور مداوم. درد شدید در ناحیه شکم یا لگن.احتمال بارداری. احتمال ابتلا به بیماریهای مقاربتی.

جلوگیری از بارداری با روشهای بسیاری صورت می گیرد اما هر کدام خطرات خود را به همراه دارند که با رعایت نکردن شیوه ی درست به سراغ زوجین می آید.

قرص های ضد بارداری..

برخی معتقدند که بهترین و مطمئن‌ترین روش پیشگیری از بارداری در ابتدای ازدواج استفاده از قرص‌های خوراکی جلوگیری از بارداری است. همانطور که می دانیداین قرص‌ها خود به سه دسته تقسیم‌بندی می‌ شوند که شامل:

منو فازیک (تک مرحله‌ای): میزان هورمون‌های استروژن و پروژسترون در تمام قرص‌ها یکسان می‌باشد. قرص‌های LD وHD در این گروه قرار دارند.

دی فازیک (دو مرحله‌ای): میزان هورمون‌های استروژن و پروژسترون در دو مرحله تغییر می‌کند.

تری فازیک (سه مرحله‌ای): میزان هورمون‌های استروژن و پروژسترون در سه مرحله به تدریج افزایش می‌یابد.

باید گفت که قرص های بارداری به دلیل ایجاد عوارض برای دسته ای از خانم ها نمی تواند برای هر کسی مورد استفاده قرار گیرد.

روش های طبیعی چه طور؟

روش های طبیعی یکی از کم عوارض ترین روش های پیشگیری از بارداری هستند اما مراقبت و دقت بالایی نیاز دارد که همین این روش را از بهترین روش بودن برای جلوگیری از بارداری حذف می کند.

کاندوم ها چه قدر موثرند؟ 

طبق گفته ی متخصصان زنان استفاده از کاندوم ها به دلیل ایجاد ناباروری و چسبندگی دهانه رحم در زنان زیاد توصیه نمی شود اما روشی تقریبا مطمئن برای جلوگیری از بارداری هستند ولی با خطر ایجاد ناباروری و چسبندگی دهانه رحم.

وازوکتومی بهترین راه جلوگیری از بارداری

وازکتومی روشی است که زوجها می توانند برای جلوگیری از بارداری آن را انتخاب کنند.سایت MAN HEALTH در رابطه با این روش نوشت در این روش، با یک جراحی کوچک مسیر وازدفران را که وظیفه آن عبور اسپرم از بیضه است، مسدود می‌شود و از رسیدن اسپرم به تخمک جلوگیری می شود.  در این روش این امکان برای مردها وجود دارد که همانند خانمها برای باز کردن لوله های خود عمل جراحی انجام دهند.

وازوکتومی و نگرانی مردان که آیا بارداری بعد از وازکتومی امکان پذیر است؟

وازکتومی یکی از بهترین راهها برای پیشگیری از بارداری است. مطالعات اخیر نشان می دهد که بعد از انجام عمل بازگشت وازکتومی شانس  بارداری زوجها 99 درصد نسبت به زمانیکه عمل وازکتومی انجام شده بود افزایش می یابد. هرچند احتمال بارداری پس از وازکتومی کم است اما امکان آن هنوز وجود دارد. بنابراین اگر نشانه ای از بارداری در همسر خود مشاهده کردید آن را جدی گرفته و آزمایشات لازم را انجام دهید.

امکان بارداری بعد از وازوکتومی وجود دارد

وازکتومی یک روش دائمی برای جلوگیری از بارداری در نظر گرفته شده است اما راه برگشت هم وجود دارد که  آقایانی که عمل وازکتومی را انجام  داده اند می توانند روش برگشت از وازکتومی را انجام داده و برای بارداری اقدام کنند. امکان بازگشت برای این عمل نیز وجود دارد و پس از آن 50 درصد شانس بارداری وجود دارد. پس از عمل وازکتومی تنها یک درصد شانس بارداری در زوجها وجود دارد. این میزان نیز با گذشت زمان کاهش پیدا می کند.

قرصهایی ساخته شده اند که درصورتی که درعرض 72 ساعت (سه روز) پس از مقاربت خورده شوند می توانند از بارداری جلوگیری کنند. این قرصها اصطلاحا به نام قرص صبح روز بعد (Morning after pill) معروف می باشند . این قرصها بعلت داشتن مقادیر زیاد هورمون ، اثر ضد بارداری خود را نشان می دهند . در صورتی که این قرصها بعد از مقاربت ، هر چه سریعتر خورده شوند(مخصوصا در 24 ساعت اول) اثر بیشتری خواهند داشت.

امکان استفاده از قرصهای ضد بارداری دیگر در صورت عدم دسترسی به قرصهای “صبح روز بعد”

می توان بعد از انجام مقاربت ، دو قرص اچ دی HD را باهم خورد و سپس 12 ساعت بعد ، دوقرص. این چهار قرص حتما باید در عرض 72 ساعت بعد از مقاربت خورده شوند . هرچه زودتر این قرصها خورده شوند، تاثیر آنها بیشتر خواهد بود . عوارض جانبی این قرصها عبارتنداز: تهوع ، استفراغ ، سردرد ، حساس شدن پستانها ، سرگیجه ، احتباس مایعات در بدن و خونریزی های نامنظم . این عوارض جانبی معمولا بعداز یکی دو روز از بین خواهند رفت . با خوردن این قرصها همراه با غذا و یا مصرف داروهای ضد تهوع ، می توان از احساس تهوعی که خوردن این قرصها ایجاد میکند کم نمود . در صورتی که در عرض یکساعت که قرصها را مصرف نمودید ، استفراغ کردید ، باید دوباره قرصها را بخورید.* می توان از قرصهای ال دی LD هم استفاده نمود – اما باید در هر بار 4 عدد قرص خورده شود (مجموعا هشت قرص خورده می شود).

مزایای استفاده از روش فوری جلوگیری ازبارداری کدامند؟

1- می توان بعد از مقاربت از آن استفاده نمود

2- استفاده از آنها آسان است

3- از قرصهای معمولی جلوگیری از بارداری می توان استفاده کرد

4- اشکالی در بارداری های آینده ایجاد نمی کند.

معایب استفاده از روش فوری جلوگیری ازبارداری کدامند؟

1- دارای عوارض جانبی مثل تهوع می باشد

2- باید حتما در طی 72 ساعت بعد از مقاربت استفاده شود

3- از بیماریهای عفونی مقاربتی مثل ایدز جلوگیری نمی کند

4- از این روش فقط در موارد اورژانسی و اضطراری باید استفاده شود و نباید به طور دائمی از آن استفاده کرد

مصرف اولین دوز قرص ها در این روش حتما باید حداکثر در فاصله زمانی 72 ساعت از تماس جنسی مشکوک صورت گیرد. اگر بیش از 72 ساعت از زمان نزدیکی مشکوک نگذشته باشد، داوطلب می‌تواند با به کار بستن یکی از روش‌های زیر از حاملگی ناخواسته جلوگیری نماید:‌

1- قرصHD ، دو عدد در اولین فرصت و دو عدد 12 ساعت بعد‌ ‌

2- قرصLD،  چهار عدد در اولین فرصت و چهار عدد 12 ساعت بعد‌ ‌

3- قرص تری‌فازیک، 4 عدد قرص سفید در اولین فرصت و چهار عدد قرص سفید 12 ساعت بعد (قرص‌های مرحله سوم)‌

هشدارها در زمان مصرف :‌

1- بهتر است که قرص‌ها با شکم خالی خورده نشود.‌

2- در صورت استفراغ کردن تا دو ساعت پس از استفاده از روش، خوردن مجدد قرص‌ها ضروری است.‌

3- حداکثر دفعات مجاز استفاده از این روش در هر سیکل قاعدگی یک بار است. این روش باید در حداقل دفعات ممکن در طول دوران باروری استفاده گردد. مجاز بودن یک بار استفاده از این روش در هر دوره قاعدگی دلیلی بر تایید مصرف آن در هر دوره قاعدگی به عنوان روش پیشگیری از بارداری نیست.‌

4- در صورت قاعده نشدن فرد در عرض 3 هفته پس از مصرف روش اورژانسی پیشگیری از بارداری، باید، تست بارداری (ترجیحاً بتا اچ.سی.جی) در مورد وی انجام شود.‌

با توجه به اینکه این روش برای جنین خطرناک نیست، در صورت وقوع حاملگی، نیازی به سقط جنین نخواهد بود.

منبع: دستورالعمل روش‌های پیشگیری از بارداری در جمهوری اسلا‌می ایران-انتشارات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی