آیا فرزندم به تلفن همراه ، معتاد و وابسته شده است ؟
پیش از گفتن هر سخنی ، باید به شما یک تذکر کوچک بدهم: ممکن است آنچه من در این پست نوشته ام را خیلی به مزاج شما خوش نیاید . این برای همه ما مشکل است که قبول کنیم فرزندمان به چیزی وابسته و یا به عبارتی معتاد است؛ آن هم چیزی مثل تلفن همراه و یا همان گوشی های هوشمند که نه تنها بی خطر ، بلکه خیلی اوقات مفید هم به نظر می رسد.
بخصوص اینکه ممکن است گاهی برای فرزند ما سرگرمی و به عبارتی ساکت کننده خوبی به حساب بیاید و زمان بیشتری به ما بدهد تا به کارهای دیگرمان بدون درد سر رسیدگی کنیم.
در این یادداشت می خواهم برای شما از نشانه هایی بگویم که می گویند فرزند شما به تلفن همراه وابسته است یا خیر.
این روزها بازار گوشی های هوشمند و تلفن همراه خیلی خیلی داغ است و ممکن است بسیاری از ما فکر کنیم که حیف است فرزند ما، کمتر از بچه های دیگر امکانات داشته باشد. تلفن همراه می تواند برای فرزند ما ابزار مفیدی باشد و به او در یاد گرفتن خیلی چیزها کمک کند، اگرچه از طرف دیگر ممکن است که با مشغول کردن او به خودش، فرزندمان را از کار و زندگی هم بیندازد. به هر حال بیشتر ما بودنش را به نبودنش ترجیح می دهیم اما خیلی هم دل خوشی از اینکه فرزندمان مدام با آن مشغول باشد نداریم.
پژوهش های علمی نشان می دهد که انواع وابستگی (وابستگی به مواد، خرید کردن، خوردن غذاهای ناسالم، اینترنت و …) همه از قوانین مشابهی تبعیت می کنند. در تمام این مشکلات نواحی یکسانی در مغز درگیر هستند که ما را به سمت تکرار آن رفتار خاص سوق می دهند؛ تا جایی که دیگر برای مان مشکل ساز شوند.
در این یادداشت مثال هایی از تشابه میان وابستگی به مواد و استفاده از تلفن همراه آورده ام تا مطلب را روشن تر توضیح بدهم. با این وجود عمدا نامی از واژه اعتیاد نبرده ام زیرا اعتقاد دارم که به کار بردن برچسب اعتیاد، به غیر از اینکه موضوع را پیچیده و ترسناک نشان بدهد، سودی برای ما ندارد. از آنجایی که وابستگی ها همیشه به مرور زمان پیشرفت می کنند و شدیدتر می شوند، دانستن علائم وابستگی به ما کمک می کند که موضوع را بهتر بشناسیم و هر چه زودتر از وخیم شدن ماجرا پیشگیری کنیم.
بیشتر ما استفاده طولانی مدت از تلفن همراه را نشانه وابستگی به آن می دانیم اما موضوع پیچیده تر از این حرف هاست. برای مثال روانشناسان به این نتیجه رسیده اند که کودکان سالم، بخصوص کودکان کم سن و سال تر، به هر فعالیت جدیدی اشتیاق نشان می دهند و مدت زیادی به آن می پردازند.
وقتی که کودکی سعی می کند چیز جدیدی یاد بگیرد، اشکالی ندارد که زمان زیادی را صرف آن کند. در نتیجه صرف اینکه کودک شما وقت زیادی را صرف بازی با تلفن همراهش می کند، نشانه بدی نیست؛ بنابراین زود نتیجه گیری نکنید.
از طرف دیگر ممکن است بچه ها برای اهداف مختلفی از تلفن همراه استفاده کنند. برای مثال بین کودکی که با تلفن همراه ش کتاب می خواند یا با یک نرم افزار آموزشی سروکله می زند و کودکی که حدود یک ساعت به یک بازی خاص ادامه می دهد، تفاوت مهمی وجود دارد.
به جز بازی طولانی با تلفن همراه نشانه های دیگر هم هست که نشان می دهند فرزند شما به تلفن همراهش بیش از حد وابسته شده است. بررسی این نشانه ها کمک می کند که گوش به زنگ باشید و اگر فرزندتان به تلفن همراهش وابسته شده، فکری به حالش بکنید:
نشانه های اعتیاد به تلفن همراه و گوشی های هوشمند
بچه هایی که با تلفن همراه از عواطف منفی شان فرار می کنند، ممکن است دچار مشکل باشند.
۱- بیشتر و بیشتر خواستن
همانطور که مصرف کننده های مواد بعد از مدتی به مقدار بیشتری از مواد احتیاج دارند تا حال خوبی پیدا کنند، کسانی که از تلفن همراه استفاده می کنند هم ممکن است چنین حالتی داشته باشند.
بچه هایی که تا حالا از ۱۰ دقیقه بازی هم لذت می بردند، حالا به چند ساعت بازی احتیاج دارند. اینکه بیست دقیقه بازی با تلفن همراه دیگر کودک شما را راضی نمی کند، نشان می دهد که بهتر است کمی بیشتر مراقب باشید.
۲- علائم خماری
ترک مواد مخدر، علائم جسمانی مشخصی مانند سردرد و لرز و … دارد. در روانشناسی اعتیاد، به این علائم، علائم خماری می گویند. شاید برایتان عجیب باشد اگر بگوییم که کنار گذاشتن تلفن همراه و تلفن همراه هم می تواند علائمی شبیه این داشته باشد.
در پژوهشی که در سال ۲۰۱۱ انجام شد، از ۱۰۰۰ دانشجو در سراسر دنیا خواستند که ۲۴ ساعت را بدون گوشی تلفن همراه موبایل و اینترنت بگذرانند. بسیاری از این دانشجوها علائمی شبیه اضطراب و افسردگی را گزارش کردند؛ بنابراین اگر دیدید که بعد از گرفتن تلفن همراه ، کودکتان آشفته، مضطرب یا غمگین است، می توانید به این موضوع شک کنید که شاید به تلفن همراهش بیش از حد وابسته شده است.
استفاده از تلفن همراه نباید جایگزین فعالیت های طبیعی کودک مثل بازی کردن و … شود.
۳- از دست دادن کنترل
اگرچه ما خیلی از کودکان کم سن و سال انتظار این را نداریم که رفتارهایشان را تحت کنترل داشته باشند، اگر گرفتن تلفن همراه از کودک شما بدون یک قشقرق حسابی کار مشکلی است و کنترل او سخت است، بدانید که او احتمالا به تلفن همراهش وابسته شده است.
البته والدین هم باید بتوانند حد و حدود مشخصی تعیین کنند و قشقرق به پا کردن کودک، لزوما نشانه وابستگی او نیست.
۴-کلک زدن
آیا کودک تان را در گوشه خانه در حالی که دارد با تلفن همراه بازی می کند، دستگیر کرده اید؟ این هم یکی دیگر از نشانه هایی است که باید نسبت به آن حساس باشید.
اینکه کودک تان درباره مقدار استفاده از تلفن همراه دروغ بگوید، آن را یواشکی به اتاق خوابش یا جای دیگری ببرد یا برای بازی بیشتر به شما کلک بزند، همه نشانه هایی است که باید جدی بگیرید.
۵- از دست دادن علاقه به سرگرمی های دیگر
اگر کودک شما که قبلا برای دویدن، بازی کردن و سر و کله زدن با دوستانش اشتیاق نشان می داد، حالا بازی با تلفن همراه را ترجیح می دهد، حق دارید که کمی نگرانش باشید. استفاده از تلفن همراه برای کودک لذت آنی و زیادی به همراه دارد اما به هیچ وجه نباید جایگزین فعالیت های طبیعی کودک مثل بازی کردن و … شود. البته باید بگوییم که ترجیح دادن تلفن همراه نسبت به کارهای دیگر، اگر گهگاه اتفاق می افتد و به خصوص اگر تلفن همراه هنوز برایش تازه است، نگران کننده نیست.
۶- استفاده به عنوان مسکن
کسانی که مواد مصرف می کنند، خیلی از اوقات این کار را برای تسکین احساس بدی که دارند انجام می دهند. لذت کوتاه مدت استفاده از تلفن همراه هم می تواند روشی باشد که کودک شما برای کنار آمدن با مشکلاتش از آن استفاده می کند.
بچه هایی که با تلفن همراه از غم، استرس و عواطف منفی شان فرار می کنند، ممکن است دچار مشکل باشند. برای مثال اگر کودک شما بعد از دعوا با شما، خواهر یا برادرش تلفن همراهش را برمی دارد و به گوشه ای می رود تا بازی کند، در تلاش است که حال بدش را با لذت بازی با تلفن همراه آرام کند و این علامت خوبی نیست.
از دست دادن رابطه های مهم، افت تحصیلی یا عملکرد ضعیف در محل کار همه نشانه های خیلی مهمی از وابستگی هستند؛ بنابراین اگر فرزند شما به خاطر بازی با تلفن همراه ، دوستانش را از دست داده و دیگر تمایل زیادی برای وقت گذراندن با آنها نشان نمی دهد، اگر نمره هایش افت کرده است و به جای درس خواندن ترجیح می دهد مدت طولانی با تلفن همراهش بازی کند، بایستی نگران وابستگی بیش از حدش به تلفن همراه باشید.
تلفن همراه آری، اعتیاد به تلفن همراه نه
چه کار کنیم؟
اعتیاد نداشتن خود پدر و مادر به تلفن همراه ، عامل مهمی است که در پیشگیری موثر است. بدیهی است که در پیشگیری موثر است. بدیهی است والدینی که حاضرند هوا ازشان گرفته شود اما تلفن همراه شان نه، فرزندانی به همین سبک و سیاق پرورش خواهند داد.
عامل دیگری که برای پیشگیری از اعتیاد به تلفن همراه در کودکان مفید است ، نترسیدن والدین از «سررفتن حوصله» بچه هاست. بعضی از پدر و مادرها که حوصله بلند شدن صدای بچه و یا به هم ریختگی اثاثیه خانه را ندارند، به محض این که کودک از سر رفتن حوضله اش شکایت می کند و یا حتی پیش از آن، تلفن همراه را به دست او میدهند. او را ساکت می کنند و به این ترتیب این پیام را به او می رسانند که «تو برای پرهیز از سر رفتن حوصله ات که خیلی هم چیز بدی است، نیازمند به تلفن همراه هستی»! غافل از این که «سر رفتن حوصله» موهبت بزرگی برای خلاقیت کودک است و او بدون نیاز به تلفن همراه هم قادر به آرام کردن این احساس است.
ازتباط عاطفی بین اعضا خانواده و توجه آن ها به مهارت های گفت و گو، عامل مهم دیگری در پیشگیری از اعتیاد به تلفن همراه است. والدینی که هر روز با کودکان خود حرف می زنند (یعنی فقط سوالات بله یا خیر از آن نمی پرسند، بلکه از آن ها می خواهند احساساتشان را بیان کنند) و با حوصله به آن ها گوش می کنند، این شانس را دارند که ضمن پیشگیری از به وجود آمدن خلا روانی در کودکانشان ، با او درباره عوامل اعتیادزا از جمله تلفن همراه و مضرات آن صحبت کنند. این والدین می توانند در قالب قصه، نمایش، شعر و یا بازی اطلاعات لازم را به کودکشان بدهند. البته شرط اولیه این مسئله آن است که پدر و مادر در این زمینه از آگاهی کافی برخوردار باشند.
۵٫ اعتماد به نفس او را تقویت کنیم
اگر نیاز کودک به احساس اعتماد به نفس و خودارزشمندی ، پیش از آن که توسط تولید کنندگان تلفن همراه تامین شود، مورد توجه والدین قرار بگیرد، اعتماد به نفس و عزت نفسی را او پرورش می دهد که بدون نیاز به تلفن همراه هم تامین می شود. برای مثال والدین می توانند قبل از هر کس دیگری زمینه های مناسبی را برای احساس موفقیت فرزندانشان ، در حوزه های مختلف هنری، ورزشی و فکری پیدا کنند و موفقیت های کوچک او را ارزشمند بدانند.
مسئله آخر توجه بیشتر به رفت و آمدهای فامیلی است. گردهمایی هایی که رقم زدن خاطرات خوب در زندگی ، بدون وجود تلفن همراه را به بچه ها یاد می دهد.